نگاه کلی
نکروز آواسکولار (avascular necrosis) یعنی مرگ بافت استخوانی درنتیجه‌ی فقدان خونرسانی. این وضعیت که استئونکروز (osteonecrosis) هم نامیده‌می‌شود، می‌تواند منجر به ایجاد شکستگی‌هایی ریز در استخوان و سرانجام اضمحلال آن شود.
شکستگی استخوان یا دررفتگی مفصل می‌توانند خونرسانی قسمتی از استخوان را مختل کنند. نکروز آواسکولار همچنین با مصرف طولانی‌مدت دوزهای بالای داروهای استروئیدی و سوءمصرف الکل مرتبط میباشد.
نکروز آواسکولار در هر سنی ممکن است رخ دهد ولی غالباً افراد 30 تا 50 ساله را درگیر می‌کند.
علایم
مراحل اولیه‌ی نکروز آواسکولار در بسیاری از افراد هیچ علامتی ندارد. با افزایش وخامت وضعیت، ممکن است تنها زمانی که بر مفصل فشاری وارد شود، احساس درد کنید. سر انجام کار به جایی می‌رسد که حتی هنگامی که دراز کشیده‌اید هم احساس درد می‌کنید.
درد می‌تواند خفیف یا شدید باشد و معمولاً به‌تدریج ایجاد می‌شود. درد ناشی از نکروز آواسکولار لگن ممکن است در ران، کشاله‌ی ران یا باسن احساس شود. علاوه بر لگن شانه، زانو، دست و پا هم ممکن است دچار نکروز آواسکولار شوند.
بعضی از افراد دچار نکروز آواسکولار دوطرفه می‌شوند؛ مثلاً در هر دو استخوان هیپ(hip) یا هر دو زانو.
زمان مراجعه به پزشک
اگر در هرکدام از مفاصل خود دردی مداوم احساس می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید. اگر معتقید که دچار شکستگی استخوان یا دررفتگی مفصل شده‌اید هم فوراً خود را به پزشک نشان دهید.
علل ایجاد نکروز آواسکولار
نکروز آواسکولار بر اثر کاهش یا قطع خونرسانی به استخوان رخ می‌دهد. این کاهش جریان خون می‌تواند ناشی از عوامل زیر باشد:
- ترومای مفصل یا استخوان. وقوع یک آسیب‌دیدگی مانند: دررفتگی مفصل، می‌تواند به عروق خونی مجاور آسیب بزند. آن دسته از روش‌های درمانی سرطان که شامل استفاده از تشعشعات می‌باشند نیز می‌توانند سبب تضعیف استخوان‌ها و آسیب‌دیدگی عروق خونی شوند.
- وجود توده‌های چربی در عروق خونی. چربی (لیپید) می‌تواند عروق خونی کوچک را مسدود کند و جریان خون ورودی به استخوان‌ها را کاهش دهد.
- بعضی از بیماری‌ها. بعضی از بیماری‌ها، مانند: کم‌خونی داسی‌شکل یا بیماری گوشه (Gaucher’s disease) می‌توانند سبب کاهش خونرسانی به استخوان‌ها شوند.
علت کاهش خونرسانی در حدود 25 درصد از افراد مبتلا به نکروز آواسکولار مشخص نیست.
ریسک فاکتورها
عواملی که موجب افزایش احتمال ابتلا به نکروز آواسکولار می‌شوند، عبارتند از:
- تروما. آسیب‌دیدگی‌هایی مثل: دررفتگی یا شکستگی لگن می‌توانند به عروق خونی مجاور آسیب برسانند و جریان خون استخوان‌ها را کاهش دهند.
- مصرف استروئیدها. مصرف کورتیکواستروئیدهایی مانند: پردینزون (prednisone) در دوزهای بالا یکی از علل شایع ابتلا به نکروز آواسکولار میباشد. علت این امر مشخص نیست ولی طبق یک فرضیه، کورتیکواستروئیدها می‌توانند با افزایش سطح چربی خون، سبب کاهش جریان خون شوند.
- سوءمصرف الکل. مصرف فراوان الکل برای چندین روز می‌تواند سبب تشکیل توده‌های چربی در عروق خونی شود.
- استفاده از بیس‌فسفونات. استفاده‌ی طولانی‌مدت از داروهای افزاینده‌ی تراکم استخوانی ممکن است منجر به استئونکروز فک شود. این عارضه‌ی نادر در بعضی از افرادی که دوزهای بالای این داروها را در درمان سرطان‌هایی از قبیل: مولتیپل میلوما و سرطان متاستاتیک پستان، مصرف می‌کنند، رخ می‌دهد.
- بعضی از روش‌های درمانی. استفاده از پرتودرمانی در درمان سرطان می‌تواند سبب تضعیف استخوان‌ها شود. پیوند عضو، به‌خصوص پیوند کلیه، نیز با نکروز آواسکولار مرتبط است.
بیماری‌هایی که با نکروز آواسکولار مرتبطند، شامل موارد زیر می‌شوند:
- پانکراتیت (التهاب پانکراس)
- دیابت
- بیماری گوشه (Gaucher’s disease)
- ایدز
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک (لوپوس منتشر)
- کم‌خونی داسی‌شکل
عوارض ثانویه
نکروز آواسکولاردر صورت عدم معالجه، با گذشت زمان وخیم‌تر می‌گردد و سرانجام سبب اضمحلال استخوان می‌شود. نکروز آواسکولار می‌تواند باعث شود که استخوان شکل یکنواخت خود را از دست بدهد و فرد دچار آرتریت شدید شود.
پیشگیری
به‌منظور کاهش احتمال ابتلا به نکروز آواسکولار و بهبود سطح سلامت کلی خودتان، نکات زیر را رعایت کنید:
- مصرف الکل را محدود کنید. مصرف زیاد الکل به‌مدت طولانی یکی از ریسک‌فاکتورهای اصلی ابتلا به نکروز آواسکولار میباشد.
- سطح کلسترول خون‌تان را پایین نگه دارید. ذرات ریز چربی شایع‌ترین عوامل مسدودکننده‌ی عروق و کاهش خونرسانی به استخوان‌ها می‌باشند.
- بر مصرف استروئیدها نظارت داشته‌باشید. مطمئن شوید که پزشک‌تان از استفاده‌ی کنونی یا پیشین شما از دوزهای بالای استروئید اطلاع دارد. به نظر می‌رسد آسیب‌‌های استخوانی مرتبط با استروئید، با مصرف مجدد دوزهای بالای این مواد وخیم‌تر شوند.
- از استعمال دخانیات بپرهیزید. استعمال دخانیات احتمال ابتلا به نکروز آواسکولار را افزایش می‌دهد.
تشخیص نکروز آواسکولار
در طی معاینه‌ی فیزیکی پزشک احتمالاً اطراف مفاصل شما را فشار می‌دهد تا حساس‌شدگی آن را بررسی کند. او همچنین ممکن است مفاصل‌تان را در جهات مختلف حرکت دهد تا ببیند آیا دامنه‌ی حرکتی آن‌ها کاهش یافته‌است یا خیر.
عکس‌برداری
اختلالات فراوانی می‌توانند موجب درد مفصل شوند. عکس‌برداری می‌تواند به تعیین نوع این اختلال کمک کند. روش‌های عکس‌برداری مورد استفاده شامل موارد زیر می‌شوند:
- رادیوگرافی (اشعه‌ی ایکس). با استفاده از پرتوهای ایکس می‌توان تغییراتی را که مراحل بعدی نکروز آواسکولار رخ می‌دهند، تشخیص داد؛ اما در مراحل اولیه معمولاً چیز غیرعادی‌ای در تصاویر مشاهده نمی‌شود.
- MRI و CT اسکن. این دو شیوه‌ی عکس‌برداری تصاویر دقیقی از استخوان‌ها تهیه می‌کنند که به کمک آن‌ها می‌توان تغییرات اولیه‌ی استخوان را هم مشاهده نمود؛این تغییرات ممکن است حاکی از نکروز آواسکولار باشند.
- اسکن استخوان. در این روش، مقادیر اندکی از مواد رادیواکتیو به ورید شما تزریق می‌شود. این مواد به بخش‌های آسیب‌دیده یا در حال ترمیم استخوان می‌روند و در عکس، بصورت نقاطی روشن دیده می‌شوند.
درمان نکروز آواسکولار
هدف از درمان، پیشگیری از اضمحلال بیشتر استخوان است.
داروها و تراپی
در مراحل اولیه‌ی نکروز آواسکولار، ممکن است شدت علایم را به‌کمک دارو و تراپی کاهش داد. پزشک‌تان ممکن است موارد زیر را تجویز نماید:
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی. داروهایی از قبیل: ایبوپروفن، ممکن است به کاهش درد ناشی از نکروز آواسکولار کمک کنند.
- داروهای پوکی استخوان. داروهایی مانند: آلندرونِیت (alendronate)، ممکن است سرعت پیشروی نکروز آواسکولار را کاهش دهند؛ البته شواهد موجود در این رابطه ناکافی‌اند.
- داروهای کاهنده‌ی کلسترول. کاهش مقدار کلسترول و چربی خون ممکن است به پیشگیری از انسداد عروق و درنتیجه نکروز آواسکولار کمک کند.
- رقیق‌کننده‌های خون. اگر دچار اختلالات انعقادی هستید، ممکن است به‌منظور جلوگیری از تشکیل لخته در عروق خونرسان به استخوان‌ها برایتان رقیق‌کننده‌های خون از قبیل: وارفارین، تجویز شود.
- استراحت. کاهش وزن و فشار وارده بر استخوان مبتلا می‌تواند سبب کاهش سرعت فرآیند آسیب‌دیدگی شود. شاید به‌منظور کاهش فشار وارده بر مفاصل خود لازم باشد برای چند ماه فعالیت‌های فیزیکی خود را محدود نمایید یا از عصای زیربغل استفاده کنید.
- ورزش. یک فیزیوترایپیت می‌تواند تمریناتی را به شما آموزش دهد تا دامنه‌ی حرکتی مفصل‌تان را حفظ یا تقویت کنید.
عمل جراحی و سایر روش‌ها
بیشتر افراد تا زمانی‌که نکروز آواسکولارشان به مراحل نسبتاً پیشرفته نرسد، علامتی از خود بروز نمی‌دهند، بنابراین احتمالاً نیازمند عمل جراحی می‌شوند. روش‌های جراحی عبارتند از:
- core decompression. در این عمل، جراح بخشی از لایه‌ی داخلی استخوان را خارج می‌کند. این عمل درد شما را کاهش می‌دهد. فضای اضافی داخل استخوان هم سبب تحریک تولید بافت سالم استخوانی و عروق خونی جدید می‌شود.
- پیوند استخوان. این عمل می‌تواند سبب تقویت ناحیه‌ی آسیب‌دیده‌ی استخوان شود. بافت پیوندی، قطعه‌ای از استخوان است که آن را از بخشی از بدن خودتان بدست آورده‌اند.
- شکل‌دهی مجدد به استخوان (اُستئوتومی). قطعه‌ای از استخوان در بالا یا پایین یک مفصل تحمل‌کننده‌ی وزن برداشته‌می‌شود تا دیگر وزنی بر آن مفصل وارد نشود. استئوتومی ممکن است بتواند جایگزینی استخوان را به‌تأخیر بیندازد.
- جایگزینی استخوان. اگر استخوان آسیب‌دیده‌ی شما دچار اضمحلال شود یا روش‌های درمانی قبلی مؤثر نبوده‌باشند، احتمالاً نیازمند یک عمل جراحی هستید تا بخش‌های آسیب‌دیده‌ی مفصل‌تان با قطعات پلاستیکی یا فلزی جایگزین شوند.
پزشکانی که به شما کمک می کنند
راضیه رحیمی
ممنونم، برنامه خوبی بود، مشکلی نبود. خدا خیرتان دهد
محمدرضا عربی
برنامه ویزيت آنلاین عالی بود، ممنونم
رقیه افشاری
بسیاری عالی بود، وقت ویزیت ساعت 8 بود، دکتر اخیاری ساعت 8:05 آنلاین شدند. تصمیم دارم برای مادرم هم از متخصص گوارش نوبت ویزیت آنلاین بگیرم.
حدیقه همت‌خانی
مشکلی نبود، مجددا پس از آزمایش دوباره از دکتر صفاری وفت می‌گیرم.
عباس عباس زاده
در طول سه روز گذشته که به صورت بستری در مجموعه بیمارستان محب و بخش CCU بستری بودم با دیدن نوع برخورد و اکرام بیماران تحت تاثیر واقع شدم. همیشه در ذهنم آرزوی این را داشتم در ایران خودمان اکرام ارباب رجوع و خاصه بیماران به نحو احسنت انجام پذیرد. ولی این آرزو را تا به امروز در هیچ مجموعه دیگری مثل این بیمارستان تجربه نکرده بودم.
قطعا راه دشواری تا رسیدن به اهداف عالیه شما و دیگر مدیران پیش رو دارید، اما یقینا این مجموعه پتانسیل بهتر شدن و الگو قرارگرفتن را دارد. به عنوان یک مراجعه کننده اولا : ممنون و سپاس، دوما : در این راه پیش رو و پرتلاش باشید، و سوما : نقاط قوت مدیریت خود را حفظ و نقاط ضعف را شناسائی فرمائید. پرسنل این بخش با تمام بیماران، چه پیر و جوان، با محبت و انگیزه خدمت برخورد داشتند.
آمادگی دارم به نوبه خود از تک تک این عزیزان تقدیر نمایم : سرکار خانم های پرستاران یوسفی . خردمند و …، بهیاران شهروز محمودی و …، خدمه زحمتکش و …. همه عزیزان. پزشکان محترم و حاذق که بنده از خانم دکتر ثابتی تکریم و خضوع دارم.
مهدی امین الرعایا
اینجانب مهدی امین الرعایا که در تاریخ 26/6/97 توسط استاد گرانقدر جناب آقای دکتر مرزبان و تیم فرهیخته و دانشمند همراه ایشان تحت عمل CABG قرار گرفته ام، بدینوسیله مراتب تشکر، قدردانی و امتنان خود را از زحمات بی شائبه و نیز فرشتگان مهربان و توانمندی که به عنوان پرستار در آن بیمارستان معظم مشغول ارائه خدمت خصوصا در بخش های ICU-OH1 و بخش آفتاب هستند، اعلام میدارم و آرزومند موفقیت های روز افزون شما در ادامه خدمت های بیشتر به جامعه دردمندان هستم.
البتع لازم به ذکر است مدیریت مهمانداری و همکاری کلیه پرسنل آن بیمارستان در حد قابل تقدیر میباشد.
