نارسایی مزمن کلیه
بیماری مزمن کلیه که به آن نارسایی مزمن کلیه هم گفته می‌شود، عبارت است از: فقدان تدریجی عملکرد کلیوی. کلیه مواد زائد و مایعات اضافه را از خون تصفیه می‌کند؛ سپس این مواد از طریق ادرار از بدن دفع می‌شوند. هنگامی که بیماری مزمن کلیه به مرحلهٔ پیشرفته برسد، میزان مایعات، الکترولیت‌ها و مواد زائد در بدن می‌تواند به سطح خطرناکی افزایش پیدا کند.
در مراحل اولیه‌ٔ نارسایی مزمن کلیه، ممکن است نشانه‌ها و علائم اندکی از خودتان بروز دهید. بیماری مزمن کلیه ممکن است تا زمانی که عملکرد کلیه‌ها به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار نگرفته باشد، خود را نشان ندهد.
درمان نارسایی مزمن کلیه بر روی کاهش سرعت پیشروی آسیب کلیوی، با کنترل عوامل ایجادکننده‌ٔ آن، تمرکز دارد. بیماری مزمن کلیه ممکن است در نهایت به آخرین مرحلهٔ نارسایی کلیه منتهی شود؛ در این وضعیت، فرد بدون انجام فیلتراسیون مصنوعی (دیالیز) یا دریافت پیوند کلیه جان خود را از دست خواهد داد.
علائم
در صورتی‌که آسیب کلیوی به آرامی پیشروی نماید، نشانه‌ها و علائم نارسایی مزمن کلیه در طول زمان ایجاد می‌شوند. این نشانه‌ها و علائم عبارت‌اند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- کاهش اشتها
- ضعف و خستگی مفرط
- مشکلات خواب
- تغییر در مقدار ادرار
- کاهش هوش
- کرامپ و انقباض ناگهانی عضلات
- خارش مداوم
- درد در ناحیه‌ٔ سینه، اگر مایعات در اطراف پوشش قلب تجمع یابند
- تنگی نفس، اگر مایعات در ریه‌ها تجمع پیدا کنند
- فشار خون بالایی که کنترل آن بسیار دشوار است
نشانه‌ها و علائم بیماری کلیوی اغلب غیراختصاصی هستند؛ یعنی این علائم ممکن است توسط سایر بیماری‌ها هم ایجاد شوند. از آنجا که کلیه‌ها بسیار سازش‌پذیرند و می‌توانند عملکردهای ازدست‌رفته را جبران کنند، نشانه‌ها و علائم بیماری کلیه ممکن است تا زمانی که آسیب‌های واردشده دیگر قابل بازگشت نباشند، بروز نکنند.
زمان مراجعه به پزشک
در صورتی‌که هر کدام از نشانه‌ها و علائم مرتبط با بیماری کلیه را دارید، به پزشک مراجعه کنید.
اگر مشکلی داشته باشید که خطر بیماری کلیه را افزایش می‌دهد، پزشکتان احتمالاً در نوبت‌هایی که به او مراجعه خواهید کرد، فشار خونتان را اندازه خواهد گرفت و عملکرد کلیه‌تان را به کمک آزمایشهای خون و ادرار بررسی خواهد نمود. از پزشک خود بپرسید که انجام این آزمایش‌ها برایتان ضروری است یا خیر.
علل
بیماری مزمن کلیه زمانی رخ می‌دهد که عملکرد کلیه در اثر یک بیماری یا مشکل لطمه بخورد و آسیب کلیوی در طول چندماه تا چند سال شدیدتر شود.
بیماری‌ها و مشکلاتی که سب ایجاد بیماری مزمن کلیه می‌شوند، عبارت‌اند از:
- دیابت نوع 1 و 2
- فشار خون بالا
- گلومرونفریت، التهاب واحدهای فیلترکننده‌ٔ کلیه (گلومرول‌ها)
- نفریت بینابینی، التهاب توبول‌های کلیوی و ساختارهای مجاور
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک
- انسداد طولانی‌مدت مجرای ادراری، در نتیجه‌ٔ مشکلاتی مانند: بزرگ‌شدگی پروستات، سنگ‌های کلیوی و بعضی از سرطان‌ها
- ریفلاکس وزیکویورترال، وضعیتی که سبب بازگشت ادرار به کلیه‌ها می‌شود
- عفونت‌های بازگشتی کلیه، که به آن پیلونفریت هم گفته می‌شود
ریسک‌فاکتورها
فاکتورهایی که ممکن است سبب افزایش احتمال ابتلای شما به بیماری مزمن کلیه شوند، عبارت‌اند از:
- دیابت
- فشار خون بالا
- بیماری‌های قلب و عروق (cardiovascular)
- استعمال دخانیات
- چاقی
- داشتن نژاد افریقایی-امریکایی، امریکایی بومی یا آسیایی-امریکایی
- سابقه‌ٔ فامیلی بیماری کلیه
- ساختار غیرعادی کلیه
- بالا بودن سن
عوارض ثانویه
بیماری مزمن کلیه می‌تواند تقریباً تمام بخش‌های بدنتان را تحت تأثیر قرار دهد. عوارض ثانویه‌ٔ بالقوه‌ٔ آن عبارت‌اند از:
- احتباس مایعات، که می‌تواند منجر به تورم بازوها و پاها، افزایش فشار خون و تجمع مایع در ریه‌ها (ادم ریوی) شود
- افزایش ناگهانی سطح پتاسیم خون (هایپرکالمی)، که می‌تواند عملکرد قلب را مختل کرده و مرگبار باشد
- بیماری‌های قلب و عروق
- ضعیف شدن استخوان‌ها و افزایش احتمال شکستگی آن‌ها
- کم‌خونی
- کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ یا کاهش باروری
- آسیب به سیستم عصبی مرکزی، که می‌تواند سب دشوارشدن تمرکز، تغییرات شخصیتی یا تشنج شود
- کاهش پاسخ ایمنی، که شما را در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر می‌کند
- پریکاردیت، التهاب پرده‌ٔ کیسه‌مانندی که قلب را می‌پوشاند (پریکارد)
- مشکلات بارداری که هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک‌اند
- آسیب غیرقابل بازگشت به کلیه‌ها (آخرین مرحلهٔ بیماری کلیه)، که در این وضعیت فرد برای ادامهٔ حیات به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز پیدا می‌کند
پیشگیری
به منظور کاهش خطر ابتلا به بیماری کلیه:
- از توضیحات نوشته‌شده بر روی بسته‌ٔ داروهای بدون نسخه پیروی کنید. وقتی از مسکن‌های بدون نسخه، مثل: آسپرین، ایبوپروفن و استامینوفن استفاده می‌کنید، از توضیحات نوشته‌شده روی بسته‌ٔ آن‌ها پیروی کنید. مصرف تعداد زیادی مسکن می‌تواند منجر به آسیب کلیه شود و به‌طور کلی، در صورت داشتن بیماری کلیه باید از این کار خودداری نمود. از پزشک خود بپرسید که مصرف این داروها آیا برایتان مشکلی ایجاد می‌کند یا خیر.
- به وزن مناسب برسید. اگر هم‌اکنون وزن شما مناسب است، سعی کنید با انجام فعالیت‌های فیزیکی در بیشتر روزهای هفته، آن را حفظ کنید. اگر لازم است که وزنتان را کاهش دهید، با پزشکتان درباره‌ٔ برنامه‌ای برای کاهش ایمن وزن صحبت نمایید؛ این امر اغلب مستلزم افزایش فعالیت فیزیکی روزانه و کاهش کالری دریافتی است.
- از استعمال دخانیات بپرهیزید. مصرف سیگار می‌تواند به کلیه‌ها آسیب بزند و یا آسیب کلیوی را شدیدتر کند. اگر دخانیات مصرف می‌کنید، با پزشک خود راجع به برنامه‌ای برای ترک آن صحبت کنید. گروه‌های حمایتی، مشاوره و داروها می‌توانند در ترک دخانیات به شما کمک کنند.
- بیماری‌های خود را با کمک پزشک مدیریت نمایید. اگر بیماری یا مشکلی دارید که خطر ابتلا به بیماری کلیه را افزایش می‌دهد، با کمک پزشکتان آن را کنترل کنید. از پزشکتان راجع به آزمایش‌هایی بپرسید که نشانه‌ها و علائم آسیب کلیوی را بررسی میکنند.
تشخیص
در نخستین گام تشخیص بیماری کلیه، پزشکتان سؤالاتی در مورد سوابق شخصی و فامیلی شما می‌پرسد؛ او ممکن است راجع‌به سابقه‌ٔ داشتن فشار خون بالا، مصرف داروهای آسیب‌زا برای کلیه، تغییراتی در عادات ادراری و افراد مبتلا به بیماری کلیه در فامیل از شما سؤال کند.
سپس پزشک به معاینه‌ٔ فیزیکی شما می‌پردازد و نشانه‌های بیماری‌های قلبی-عروقی را در شما بررسی کرده و همچنین اقدام به معاینه‌ٔ نورولوژیک می‌نماید.
به منظور تشخیص بیماری کلیه، ممکن است به آزمایش‌ها و فرآیندهای زیر هم نیاز داشته باشید:
- آزمایش خون. آزمایشهای سنجش عملکرد کلیه به بررسی سطح مواد زائدی مانند اوره و کراتینین در خون می‌پردازند.
- آزمایش ادرار. آنالیز نمونه‌ای از ادرار می‌تواند ناهنجاری‌های مرتبط با نارسایی مزمن کلیه را نشان داده و به یافتن علت این بیماری کمک کند.
- عکس‌برداری. پزشکتان ممکن با استفاده از امواج فراصوت به ارزیابی ساختار و اندازه‌ٔ کلیه‌ها بپردازد. سایر روش‌های عکس‌برداری هم ممکن است در بعضی از موارد استفاده شوند.
- برداشت قسمتی از بافت کلیه برای آزمایش. پزشکتان ممکن است به منظور برداشت قسمتی از بافت کلیه، بیوپسی کلیه را تجویز نماید. بیوپسی کلیه، اغلب همراه با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و در آن از یک سوزن دراز و باریک استفاده می‌شود که از راه پوست وارد کلیه می‌شود. نمونه‌ٔ بیوپسی برای بررسی و یافتن علت ایجاد بیماری کلیه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
درمان
بسته به علت ایجاد بیماری، بعضی از بیماری‌های کلیه قابل درمان هستند؛ با این وجود، بیماری مزمن کلیه اغلب درمانی ندارد.
درمان معمولاً شامل اقداماتی می‌شود که به کنترل نشانه‌ها و علائم، کاهش عوارض ثانویه و کاستن از سرعت پیشروی بیماری کمک میکنند. اگر کلیه‌هایتان به شدت آسیب دیده باشند، احتمالاً نیازمند اقدامات درمانی برای آخرین مرحلهٔ بیماری کلیه هستید.
درمان علت بیماری
پزشکتان در جهت کاهش یا کنترل علت ایجاد بیماری کلیه‌ٔ شما اقدام خواهد کرد. گزینه‌های درمانی، بسته به علت ایجاد بیماری، متفاوت هستند؛ ولی حتی با وجود کنترل علت بیماری، مثلاً: فشار خون بالا، ممکن است آسیب کلیوی مدام شدیدتر شود.
درمان عوارض ثانویه
می‌توان با کنترل عوارض ثانویه‌ٔ بیماری کلیه، آسایش فرد را بیشتر نمود. درمان عوارض ثانویه شامل موارد زیر می‌شود:
- داروهای کاهنده‌ٔ فشار خون. افراد مبتلا به بیماری کلیه ممکن است مبتلا به فشار خون بالایی باشند که به تدریج هم بالاتر رود. پزشک شما ممکن است داروهایی را تجویز نماید – مثل: بازدارنده‌های آنزیم تبدیل‌کننده‌ٔ آنژیوتانسین (ACE) و بلوک‌کننده‌های گیرنده‌ٔ آنژیوتانسین II – که سبب کاهش فشار خون و حفظ عملکرد کلیه شوند. داروهای کاهنده‌ٔ فشار خون در ابتدا می‌توانند سبب کاهش عملکرد کلیه و تغییر سطح الکترولیت‌ها شوند، به همین دلیل ممکن است برای نظارت بر وضعیت‌تان، لازم باشد به‌طور مکرر آزمایش دهید. پزشک همچنین ممکن است داروهای ادرارآور (دیورتیک) و یک رژیم غذایی کم‌نمک را برایتان تجویز کند.
- داروهای کاهنده‌ٔ سطح کلسترول. ممکن است پزشکتان داروهایی به نام استاتین‌ها را برای کاهش سطح کلسترول شما تجویز نماید. سطح کلسترول بد در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه، اغلب بالاست؛ این موضوع می‌تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی را در آنان افزایش دهد.
- داروهایی برای درمان کم‌خونی. در شرایط خاص، پزشک ممکن است مکمل‌های هورمون اریتروپویتین – گاهی با آهنِ افزوده – را تجویز نماید. این مکمل‌ها به تولید بیشتر گویچه‌های سرخ کمک میکنند و این امر می‌تواند سبب کاهش ضعف و خستگی مفرط مرتبط با کم‌خونی شود.
- داروهایی برای کاهش ورم. در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه ممکن است مایعات احتباس یابند؛ این موضوع می‌تواند منجر به ورم پاها و بالا رفتن فشار خون شود. مصرف داروهای ادرارآور می‌تواند باعث بازگشت مایعات بدن به حالت تعادل شود.
- داروهایی برای محافظت از استخوان‌ها. پزشکتان ممکن است به منظور محافظت از استخوان‌های ضعیف و کاهش خطر شکستگی، مکمل‌های کلسیم و ویتامین D را تجویز کند. همچنین احتمالاً داروهای متصل‌شونده به فسفات (phosphate binder) نیز برای کاهش فسفات خون و محافظت از عروق خونی در برابر آسیب ناشی از توده‌های کلسیم (کلسیفیکاسیون) برایتان تجویز شود.
- یک رژیم غذایی کم‌پروتئین برای به حداقل رساندن مواد زائد خون. در جریان ایجاد پروتئین‌ها از مواد غذایی مصرفی، مواد زائدی حاصل می‌شوند که کلیه‌ها باید آن‌ها را از خون تصفیه کنند؛ برای کاستن از کار کلیه‌ها، پزشکتان ممکن است به شما بگوید که مواد پروتئینی کمتری مصرف نمایید. او همچنین ممکن است شما را به یک رژیم‌شناس ارجاع دهد تا راه‌های کاهش پروتئین مصرفی با وجود داشتن رژیم غذایی سالم را به شما آموزش دهد.
احتمالاً پزشکتان به شما بگوید که باید هر چند وقت یک‌بار دوباره مراجعه کنید تا بررسی شود که بیماری کلیه‌تان ثابت مانده یا پیشرفت کرده است.
درمان آخرین مرحلهٔ بیماری کلیه
آخرین مرحلهٔ بیماری کلیه به وضعیتی گفته می‌شود که کلیه‌هایتان نتوانند به تنهایی دفع آب و مواد زائد را انجام دهند و شما به نارسایی کامل یا تقریباً کامل کلیوی دچار شده باشید. در این وضعیت به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز خواهید داشت.
- دیالیز. در دیالیز، مایعات اضافی و محصولات زائد موجود در خون به‌طور مصنوعی حذف می‌شوند؛ دیالیز زمانی انجام می‌شود که کلیه قادر به انجام این امور نباشد. در همودیالیز، دستگاهی مواد زائد و مایعات اضافی را از خون تصفیه می‌کند. در دیالیز صفاقی (peritoneal)، لوله‌ای باریک (کاتتر) را وارد شکم کرده و حفره‌ٔ شکمی را با محلول دیالیز پر میکنند؛ این محلول مواد زائد و مایعات اضافی را جذب می‌کند؛ پس از مدتی، محلول دیالیز را همراه با مواد زائد جذب‌شده از بدن بیرون می‌کشند.
- پیوند کلیه. در پیوند کلیه، از طریق عمل جراحی، کلیه‌ٔ سالم یک فرد اهدا‌کننده را در بدن شما قرار می‌دهند؛ این کلیه را هم می‌توان از افراد زنده و هم از افرادی که به‌تازگی فوت کرده‌اند، دریافت کرد. پس از دریافت پیوند، لازم است تا پایان عمر جهت جلوگیری از پس زده شدن پیوند، داروهایی مصرف کنید. برای دریافت پیوند کلیه لزومی ندارد که دیالیزی باشید.
برای بعضی از افراد که اقدام به دیالیز یا دریافت پیوند کلیه نمی‌کنند، گزینه‌ٔ سومی هم وجود دارد؛ سومین گزینه این است که با اقدامات کنسرواتیو (conservative) و مراقبت‌های حمایتی با نارسایی کلیه برخورد کرد؛ البته اگر فرد به نارسایی کامل کلیه دچار شده باشد، به‌طور کلی، امید به زندگی او تنها چند ماه است.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
به‌عنوان بخشی از درمان بیماری مزمن کلیه، پزشکتان ممکن است به منظور حمایت از کلیه‌ها و کاستن از کار آن‌ها، برایتان یک رژیم غذایی ویژه تجویز نماید. از پزشکتان درخواست کنید که شما را به یک رژیم‌شناس ارجاع دهد تا رژیم غذایی فعلی‌تان را بررسی کرده و رژیم‌هایی را برای کاستن از کار کلیه‌ها به شما پیشنهاد دهد.
بسته به وضعیت، عملکرد کلیه‌ها و سلامت کلی شما، رژیم‌شناس ممکن است موارد زیر را پیشنهاد دهد:
- از مصرف خوراکی‌هایی با نمک افزوده بپرهیزید. با خودداری از مصرف خوراکی‌هایی که حاوی نمک افزوده هستند – غذاهای آماده‌ای مثل: غذاهای منجمد، کنسروهای سوپ و فست‌فودها -، مقدار سدیم ورودی روزانه‌ٔ خود را کاهش دهید. از دیگر غذاهایی که نمک افزوده دارند، می‌توان به تنقلات نمکی، سبزیجات کنسروشده و گوشت و پنیرهای فرآوری‌شده اشاره کرد.
- خوراکی‌های کم‌پتاسیم مصرف کنید. رژیم‌شناس ممکن است به شما توصیه کند در هر وعده‌ٔ غذایی از خوراکی‌های کم‌پتاسیم استفاده کنید. خوراکی‌های پرپتاسیم عبارت‌اند از: موز، پرتقال، سیب‌زمینی، اسفناج و گوجه‌فرنگی. خوراکی‌های کم‌پتاسیم هم شامل: سیب، کلم برگ، هویج، لوبیا سبز، انگور و توت‌فرنگی می‌شوند. توجه داشته باشید که بسیاری از جایگزین‌های نمک، حاوی پتاسیم هستند، بنابراین اگر به نارسایی کلیه مبتلا هستید، باید به‌طور کلی از مصرف آن‌ها خودداری کنید.
- مقدار پروتئین مصرفی خود را محدود کنید. رژیم‌شناس مقدار مناسب پروتئینی را که شما روزانه به آن نیاز دارید محاسبه کرده و بر اساس این مقدار، به شما توصیه‌هایی می‌کند. مواد غذایی پرپروتئین شامل: گوشت لخم، تخم مرغ، شیر، پنیر و لوبیا است. سبزیجات، میوه‌ها، نان و غلات نیز جزو مواد غذایی کم‌پروتئین هستند.
پزشکانی که به شما کمک می کنند
راضیه رحیمی
ممنونم، برنامه خوبی بود، مشکلی نبود. خدا خیرتان دهد
محمدرضا عربی
برنامه ویزيت آنلاین عالی بود، ممنونم
رقیه افشاری
بسیاری عالی بود، وقت ویزیت ساعت 8 بود، دکتر اخیاری ساعت 8:05 آنلاین شدند. تصمیم دارم برای مادرم هم از متخصص گوارش نوبت ویزیت آنلاین بگیرم.
حدیقه همت‌خانی
مشکلی نبود، مجددا پس از آزمایش دوباره از دکتر صفاری وفت می‌گیرم.
عباس عباس زاده
در طول سه روز گذشته که به صورت بستری در مجموعه بیمارستان محب و بخش CCU بستری بودم با دیدن نوع برخورد و اکرام بیماران تحت تاثیر واقع شدم. همیشه در ذهنم آرزوی این را داشتم در ایران خودمان اکرام ارباب رجوع و خاصه بیماران به نحو احسنت انجام پذیرد. ولی این آرزو را تا به امروز در هیچ مجموعه دیگری مثل این بیمارستان تجربه نکرده بودم.
قطعا راه دشواری تا رسیدن به اهداف عالیه شما و دیگر مدیران پیش رو دارید، اما یقینا این مجموعه پتانسیل بهتر شدن و الگو قرارگرفتن را دارد. به عنوان یک مراجعه کننده اولا : ممنون و سپاس، دوما : در این راه پیش رو و پرتلاش باشید، و سوما : نقاط قوت مدیریت خود را حفظ و نقاط ضعف را شناسائی فرمائید. پرسنل این بخش با تمام بیماران، چه پیر و جوان، با محبت و انگیزه خدمت برخورد داشتند.
آمادگی دارم به نوبه خود از تک تک این عزیزان تقدیر نمایم : سرکار خانم های پرستاران یوسفی . خردمند و …، بهیاران شهروز محمودی و …، خدمه زحمتکش و …. همه عزیزان. پزشکان محترم و حاذق که بنده از خانم دکتر ثابتی تکریم و خضوع دارم.
مهدی امین الرعایا
اینجانب مهدی امین الرعایا که در تاریخ 26/6/97 توسط استاد گرانقدر جناب آقای دکتر مرزبان و تیم فرهیخته و دانشمند همراه ایشان تحت عمل CABG قرار گرفته ام، بدینوسیله مراتب تشکر، قدردانی و امتنان خود را از زحمات بی شائبه و نیز فرشتگان مهربان و توانمندی که به عنوان پرستار در آن بیمارستان معظم مشغول ارائه خدمت خصوصا در بخش های ICU-OH1 و بخش آفتاب هستند، اعلام میدارم و آرزومند موفقیت های روز افزون شما در ادامه خدمت های بیشتر به جامعه دردمندان هستم.
البتع لازم به ذکر است مدیریت مهمانداری و همکاری کلیه پرسنل آن بیمارستان در حد قابل تقدیر میباشد.
