نگاه کلی
سنگ‌های مثانه توده‌های سفتی از مواد معدنی‌ای هستند که در مثانه قرار دارند. این سنگ‌ها زمانی تشکیل می‌شوند که مواد معدنی موجود در ادرارِ غلیظ، کریستالیزه شوند. این وضعیت اغلب هنگامی رخ می‌دهد که شما نتوانید بطور کامل مثانه‌تان را تخلیه کنید.
از درد شدید شکمی گرفته تا وجود خون در ادرار، می‌توانند جزو نشانه‌ها و علایم سنگ مثانه باشند؛ البته گاهی اوقات هم سنگ مثانه هیچ علامتی از خود بروز نمی‌دهد.
سنگ‌های مثانه‌ی کوچک ممکن است بدون نیاز به درمان دفع شوند ولی برای بعضی از آن‌ها به دارو یا جراحی نیاز است. اگر در جهت علاج سنگ مثانه اقدام نکنید، ممکن است دچار عفونت و عوارض دیگر شوید.
علایم
بعضی اوقات سنگ‌های مثانه (حتی سنگ‌های بزرگ) مشکلی ایجاد نمی‌کنند؛ ولی اگر سنگی به دیواره‌ی مثانه آسیب بزند یا مسیر جریان ادرار را مسدود کند، ممکن است علایم زیر ظهور کنند:
- درد در ناحیه‌ی تحتانی شکم
- درد یا ناراحتی در آلت یا بیضه‌ها در مردان
- سوزش ادرار
- تکرر ادرار
- دشوار بودن دفع ادرار یا منقطع بودن جریان ادرار
- وجود خون در ادرار
- کدر یا تیره‌رنگ شدن ادرار
علل ایجاد سنگ مثانه
سنگ‌های مثانه معمولاً هنگامی تشکیل می‌شوند که مثانه بطور کامل تخلیه نشود و مواد موجود در ادرار کریستال تشکیل دهند. بعضی از عفونت‌ها می‌توانند منجر به ایجاد سنگ مثانه شوند و گاهی اوقات عاملی که روی توانایی مثانه در نگهداری، ذخیره یا دفع ادرار تاثیر می‌گذارد هم ممکن است سبب تشکیل سنگ مثانه شود. هر گونه ماده‌ی خارجی موجود در مثانه می‌تواند باعث تشکیل سنگ مثانه گردد.
شایع‌ترین عواملی که سبب ایجاد سنگ مثانه می‌شوند، عبارتند از:
- بزرگ شدن غده‌ی پروستات. بزرگ‌شدن غده‌ی پروستات (هایپرپلازی پروستاتی خوش‌خیم) می‌تواند سبب تشکیل سنگ مثانه در مردان شود. غده‌ی پروستات بزرگ شده می‌تواند مسیر جریان ادرار را مسدود کرده و از تخلیه‌ی کامل مثانه جلوگیری کند.
- آسیب دیدن اعصاب (مثانه‌ی نوروژنیک). در حالت طبیعی، اعصابی پیام‌ها را از مغز به عضلات مثانه انتقال می‌دهند و بدین ترتیب، انقباض و استراحت آن‌ها را کنترل می‌کنند. اگر این اعصاب در نتیجه‌ی سکته‌ی مغزی، آسیب نخاعی یا سایر مشکلات صدمه ببینند، ممکن است نتوانید مثانه‌ی خود را بطور کامل تخلیه کنید.
دیگر علل احتمالی تشکیل سنگ مثانه عبارتند از:
- التهاب. التهاب مثانه که گاهی اوقات بر اثر عفونت‌های مجرای ادراری یا پرتودرمانیِ انجام‌شده بر روی لگن رخ می‌دهد، می‌تواند سبب ایجاد سنگ مثانه شود.
- وسایل پزشکی. سوندهای مثانه – لوله‌های باریکی که از میزراه عبور داده می‌شوند تا ادرار موجود در مثانه را تخلیه کنند – می‌توانند منجر به تشکیل سنگ مثانه شوند. همچنین اشیائی مانند وسایل پیشگیری از بارداری یا استنت‌های ادراری که تصادفاً ممکن است وارد مثانه شوند نیز می‌توانند در ایجاد سنگ نقش داشته‌باشند. کریستال‌های معدنی که بعداً به سنگ تبدیل می‌گردند، تمایل دارند که بر سطح این وسایل تشکیل شوند.
- سنگ‌های کلیوی. سنگ‌های کلیه مشابه سنگ‌های مثانه نیستند؛ این سنگ‌ها به روش متفاوتی ایجاد می‌شود. سنگ‌های کلیوی کوچک ممکن است از طریق میزنای‌ها وارد مثانه شوند و در صورتی که دفع نگردند، سنگ‌های مثانه را ایجاد نمایند.
ریسک‌فاکتورها
سنگ مثانه در کودکانی که در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند، شایع است؛ دلیل این موضوع، غالباً کم‌آبی بدن (dehydration)، عفونت، ناهنجاری‌های مجرای ادراری و داشتن رژیم غذایی کم‌پروتئین میباشد. در سایر نقاط دنیا سنگ‌های مثانه بیشتر در بزرگسالان تشکیل می‌شود.
عواملی که سبب افزایش خطر ابتلا به سنگ‌های مثانه می‌شوند، عبارتند از:
- انسداد سوراخ خروجی مثانه. هر وضعیتی که سبب انسداد مسیر عبور ادرار از مثانه به میزراه – لولهای که ادرار را از بدن خارج می‌کند – شود، می‌تواند منجر به ایجاد سنگ مثانه شود. انسداد سوراخ خروجی مثانه علل متعددی دارد ولی شایع‌ترین علت آن، بزرگ شدن پروستات میباشد.
- مثانه‌ی نورورژنیک. سکته‌ی مغزی، آسیب‌های نخاعی، بیماری پارکینسون، دیابت، فتق دیسک بین مهره‌ای و تعداد دیگری از عوامل می‌توانند به اعصابی که عملکرد مثانه را کنترل می‌کنند آسیب بزنند. بعضی از کسانی که دچار مثانه‌ی نوروژنیک هستند، دارای پروستات بزرگ یا عوامل دیگر مسدودکننده‌ی مجرای خروجی مثانه نیز می‌باشند و همین امر احتمال تشکیل سنگ‌های مثانه را در آنان بیشتر می‌کند.
عوارض ثانویه
آن دسته از سنگ‌های مثانه که دفع نشده‌اند – حتی آن‌هایی که بدون علامت هستند – می‌توانند سبب ایجاد عوارضی شوند؛ از جمله:
- اختلال عملکردی مزمن مثانه. سنگ‌های مثانه‌ای که معالجه نشده‌اند می‌توانند مشکلات ادراری طولانی‌مدت را به وجود بیاورند؛ مثل: درد یا تکرر ادرار. این سنگ‌ها همچنین می‌توانند در سوراخ خروجی مثانه که به میزراه متصل می‌شود، تجمع پیدا کنند و مسیر عبور ادرار را مسدود سازند.
- عفونت‌های مجرای ادراری. عفونت‌های بازگشتی باکتریایی مجرای ادراری ممکن است ناشی از سنگ‌های مثانه باشند.
پیشگیری از سنگ مثانه
سنگ‌های مثانه معمولاً بر اثر وضعیتی ایجاد می‌شوند که پیشگیری از آن دشوار است؛ ولی شما می‌توانید با رعایت نکات زیر احتمال تشکیل این سنگ‌ها را کاهش دهید:
- راجع به موارد غیر عادی در رابطه با ادرار سؤال کنید. معالجه‌ی زودهنگام بزرگ‌شدگی پروستات یا سایر مشکلات اورولوژیک ممکن است سبب کاهش خطر تشکیل سنگ مثانه شود.
- مایعات فراوان بنوشید. نوشیدن بیشتر مایعات، به ویژه آب، ممکن است با کاهش غلظت مواد معدنی مثانه، از ایجاد سنگ جلوگیری نماید. میزان آب مصرفی به سن، اندازه، سلامت و میزان فعالیت شما بستگی دارد. میزان مایعات مصرفی مناسب برای خودتان را از پزشک بپرسید.
همچنین بخوانید: بیماری سنگ کلیه؛ نشانه‌ها و علل، تشخیص و درمان
تشخیص
از راه‌های زیر می‌توان سنگ‌های مثانه را تشخیص داد:
- معاینه‌ی فیزیکی. پزشک‌تان احتمالاً به منظور بررسی بزرگ‌شدگی(اتساع) مثانه، نواحی تحتانی شکم شما را لمس خواهد کرد یا ممکن است برای بررسی بزرگ‌شدگی پروستات از معاینه‌ی رکتال استفاده کند. شما نیز تمام علایم و نشان‌های مربوط به ادرارتان را به پزشک خواهید گفت.
- آزمایش ادرار. یک نمونه از ادرار شما جمع‌آوری می‌شود تا وجود خون میکروسکوپی، باکتری‌ها و مواد معدنی کریستالی را در آن بررسی کنند. با آزمایش ادرار همچنین می‌توان عفونت مجرای ادراری – که می‌تواند منجر به تشکیل سنگ مثانه شود یا ناشی از آن باشد – را تشخیص داد.
- توموگرافی رایانه‌ای (CT). در CT از اشعه‌ی ایکس و رایانه‌ها برای اسکن سریع و تهیه‌ی تصاویر واضحی از داخل بدن استفاده می‌شود. CT می‌تواند حتی سنگ‌های بسیار کوچک را هم شناسایی کند و بعنوان یکی از حساس‌ترین روش‌های تشخیص انواع سنگ‌های مثانه شناخته می‌شود.
- فراصوت(ultrasound). به کمک امواج فراصوت بازگشتی از اندام‌ها و ساختارهای داخلی بدن، تصاویری ایجاد می‌شود که تشخیص سنگ‌های مثانه را برای پزشک امکان‌پذیر می‌سازند.
- اشعه‌ی ایکس(رادیوگرافی). رادیوگرافی کلیه‌ها، میزنای‌ها و مثانه به پزشک در تشخیص سنگ مثانه کمک می‌کنند؛ البته بعضی از انواع سنگ‌ها در رادیوگرافی‌های عادی قابل رؤیت نیستند.
درمان سنگ مثانه
بطور کلی، سنگ‌های مثانه باید حذف شوند. ممکن است پزشک‌تان تجویز کند که روزانه مقادیر زیادی آب بنوشید تا سنگ‌های کوچک را بطور طبیعی دفع نمایید. البته از آنجا که سنگ‌های مثانه اغلب به دلیل ناتوانی در تخلیه‌ی کامل مثانه تشکیل می‌شوند، این روش ممکن است برای دفع سنگ‌ها کفایت نکند. در بیشتر موارد لازم است سنگ‌ها حذف شوند.
شکستن سنگ‌ها
سنگ‌های مثانه غالباً در طی فرآیندی به نام cystolitholapaxy حذف می‌شوند. در این فرآیند، لولهای کوچک را که یک دوربین در انتهایش تعبیه شده‌است (سیستوسکوپ) از طریق میزراه وارد مثانه می‌کنند تا سنگ‌ها را با آن ببینند. سپس پزشک با استفاده از لیزر، امواج فراصوت یا وسیله‌ای مکانیکی، سنگ‌ها را به قطعات ریز می‌شکند و سپس خرده‌سنگ‌های حاصل را از مثانه شستشو داده و خارج می‌کند.
لیتوتریپتر(سنگن‌شکن)های دستی با استفاده از امواج پرانرژی فراصوت، سنگ‌ها را به قطعات ریزی خرد می‌کنند تا بتوانند از طریق ادرار دفع شوند. در سنگ‌شکنی با لیزر هولمیوم، برای شکستن سنگ‌ها از لیزر استفاده می‌کنند.
قبل از انجام این فرآیند احتمالاً یک داروی بی‌حس‌کننده برای بی‌حس کردن بخش تحتانی بدن (بی‌حسی ناحیه‌ای) یا یک داروی بیهوشی برای القای بیهوشی و عدم احساس درد (بیهوشی عمومی) به شما داده می‌شود. هر چند عوارض ثانویه‌ی cystolitolapaxy نادر می‌باشند ولی این فرآیند ممکن است منجر به عفونت‌های مجرای ادراری، تب، پارگی در مثانه یا خونریزی گردد. احتمالاً پزشک‌تان قبل و بعد از cystolitolapaxy برای کاهش خطر ابتلا به عفونت، به شما آنتی‌بیوتیک دهد.
ممکن است پس از گذشت یک ماه از cystolitolapaxy ، پزشک‌تان تأیید کند که هیچ خرده‌سنگی در مثانه‌ی شما باقی نمانده‌است.
حذف سنگ‌ها با عمل جراحی
گاهی اوقات سنگ‌های درشت یا آن‌هایی را که بسیار سفت‌اند و شکستن‌شان ممکن نیست، با عمل جراحی خارج می‌کنند. در این حالت پزشک برشی در مثانه می‌زند و مستقیماً سنگ‌ها را خارج می‌کند.
سایر روش‌های درمانی
هیچ پژوهشی توانایی داروهای گیاهی را در شکستن سنگ‌های مثانه – که بسیار محکم‌اند و شکستن‌شان معمولاً مستلزم استفاده از لیزر، امواج فراصوت یا دیگر فرآیندهاست – تأیید ننموده‌است.
پزشکانی که به شما کمک می کنند
راضیه رحیمی
ممنونم، برنامه خوبی بود، مشکلی نبود. خدا خیرتان دهد
محمدرضا عربی
برنامه ویزيت آنلاین عالی بود، ممنونم
رقیه افشاری
بسیاری عالی بود، وقت ویزیت ساعت 8 بود، دکتر اخیاری ساعت 8:05 آنلاین شدند. تصمیم دارم برای مادرم هم از متخصص گوارش نوبت ویزیت آنلاین بگیرم.
حدیقه همت‌خانی
مشکلی نبود، مجددا پس از آزمایش دوباره از دکتر صفاری وفت می‌گیرم.
عباس عباس زاده
در طول سه روز گذشته که به صورت بستری در مجموعه بیمارستان محب و بخش CCU بستری بودم با دیدن نوع برخورد و اکرام بیماران تحت تاثیر واقع شدم. همیشه در ذهنم آرزوی این را داشتم در ایران خودمان اکرام ارباب رجوع و خاصه بیماران به نحو احسنت انجام پذیرد. ولی این آرزو را تا به امروز در هیچ مجموعه دیگری مثل این بیمارستان تجربه نکرده بودم.
قطعا راه دشواری تا رسیدن به اهداف عالیه شما و دیگر مدیران پیش رو دارید، اما یقینا این مجموعه پتانسیل بهتر شدن و الگو قرارگرفتن را دارد. به عنوان یک مراجعه کننده اولا : ممنون و سپاس، دوما : در این راه پیش رو و پرتلاش باشید، و سوما : نقاط قوت مدیریت خود را حفظ و نقاط ضعف را شناسائی فرمائید. پرسنل این بخش با تمام بیماران، چه پیر و جوان، با محبت و انگیزه خدمت برخورد داشتند.
آمادگی دارم به نوبه خود از تک تک این عزیزان تقدیر نمایم : سرکار خانم های پرستاران یوسفی . خردمند و …، بهیاران شهروز محمودی و …، خدمه زحمتکش و …. همه عزیزان. پزشکان محترم و حاذق که بنده از خانم دکتر ثابتی تکریم و خضوع دارم.
مهدی امین الرعایا
اینجانب مهدی امین الرعایا که در تاریخ 26/6/97 توسط استاد گرانقدر جناب آقای دکتر مرزبان و تیم فرهیخته و دانشمند همراه ایشان تحت عمل CABG قرار گرفته ام، بدینوسیله مراتب تشکر، قدردانی و امتنان خود را از زحمات بی شائبه و نیز فرشتگان مهربان و توانمندی که به عنوان پرستار در آن بیمارستان معظم مشغول ارائه خدمت خصوصا در بخش های ICU-OH1 و بخش آفتاب هستند، اعلام میدارم و آرزومند موفقیت های روز افزون شما در ادامه خدمت های بیشتر به جامعه دردمندان هستم.
البتع لازم به ذکر است مدیریت مهمانداری و همکاری کلیه پرسنل آن بیمارستان در حد قابل تقدیر میباشد.
