سندروم درد منطقه‌ای پیچیده
سندروم درد منطقه‌ای پیچیده (complex regional pain syndrome یا CRPS)، نوعی درد مزمن است که معمولاً یکی از بازوها یا پاها را درگیر می‌کند. این سندروم غالباً پس از آسیب‌دیدگی، عمل جراحی، سکتهٔ مغزی یا حمله‌ٔ قلبی ایجاد می‌شود. این درد با میزان وخامت آسیب‌دیدگی اولیه نسبتی ندارد.
سندروم درد منطقه‌ای پیچیده وضعیتی شایع نیست و علت ایجاد آن به‌وضوح مشخص نشده است. اقدامات درمانی برای اینکه بیشترین تأثیر را داشته باشند باید زودهنگام آغاز شوند؛ در این‌صورت، بهبود وضعیت و کاهش درد برای بیماران مبتلا به این سندروم دور از انتظار نیست.
علائم
نشانه‌ها و علائم سندروم درد منطقه‌ای پیچیده عبارت‌اند از:
- احساس درد مداوم سوزشی یا زُق‌زُق‌کننده، معمولاً در بازو یا پا
- حساسیت به لمس یا سرما
- تورم ناحیه‌ٔ دردناک
- تغییر دمای پوست –گرم و سرد شدن متناوب
- تغییر رنگ پوست به سفید و لکهدار، قرمز یا آبی
- تغییر بافت پوست؛ شکننده، نازک یا براق شدن پوست در ناحیه‌ٔ مبتلا
- تغییر در رشد مو و ناخن
- خشکی، تورم و آسیب‌دیدگی مفصلی
- انقباض، لرزش، ضعف یا تحلیل رفتن عضلات
- کاهش توانایی در حرکت دادن ناحیه‌ٔ آسیب‌دیده
علائم ممکن است در طول زمان تغییر کنند و از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. درد، تورم، قرمزی، تغییرات قابل توجه در دما و افزایش حساسیت (به‌ویژه به سرما و لمس) معمولاً علائمی‌اند که در ابتدا بروز می‌کنند.
با گذشت زمان، اندام مبتلا ممکن است سرد و رنگ‌پریده شود. همچنین امکان دارد دچار انقباض عضلانی شده و تغییراتی در رشد مو و ناخن آن ایجاد شود. در این حالت، وضعیت بیمار اغلب برگشت‌ناپذیر است.
گاهی اوقات سندروم درد منطقه‌ای پیچیده از مکان اولیه‌اش به جایی دیگر از بدن – مثل اندام سمت مقابل – سرایت می‌کند.
در بعضی افراد، علائم سندروم درد منطقه‌ای پیچیده خودبه‌خود برطرف می‌شوند. در عده‌ای دیگر، این علائم به‌مدت چند ماه تا چند سال باقی می‌مانند. اقدامات درمانی احتمالاً زمانی بیشترین تأثیرگذاری را دارند که زودهنگام آغاز شوند.
زمان مراجعه به پزشک
اگر در اندام خود دچار دردی مداوم و شدید شده‌اید که لمس کردن یا حرکت دادن آن اندام را غیرممکن می‌کند، به پزشک مراجعه کنید تا علت مشکل‌تان مشخص شود. ضروری است که فرآیند معالجهٔ سندروم درد منطقه‌ای پیچیده را در همان اوایل ایجاد این سندروم آغاز نمود.
علل
علت ایجاد سندروم درد منطقه‌ای پیچیده هنوز به‌طور کامل شناسایی نشده است. گمان می‌رود که این سندروم بر اثر آسیب‌دیدگی یا ناهنجاری سیستم عصبی محیطی و مرکزی ایجاد شود. این سندروم غالباً درنتیجه‌ٔ تروما یا آسیب‌دیدگی به وجود می‌آید.
سندروم درد منطقه‌ای پیچیده در دو نوع ایجاد می‌شود؛ این دو نوع علائم مشابهی دارند اما علت ایجادشان متفاوت است:
- نوع 1. این نوع از سندروم که به سندروم دیستروفی رفلکسی سمپاتیک (RSD) هم معروف است، درنتیجه‌ٔ یک بیماری یا آسیب‌دیدگی ایجاد می‌شود که مستقیماً به اعصاب صدمه نزده است. حدود 90 درصد از افراد مبتلا به سندروم درد منطقه‌ای پیچیده، نوع 1 آن را دارند.
- نوع 2. این نوع از سندرم که در گذشته به causalgia معروف بود، سبب بروز علائمی مشابه نوع 1 می‌شود ولی برخلاف آن، درنتیجه‌ٔ آسیب‌دیدگی مستقیم اعصاب رخ می‌دهد.
موارد بسیاری از سندروم درد منطقه‌ای پیچیده به‌دنبال وارد شدن ترومایی شدید به بازو یا پا ایجاد می‌شوند. این تروما میتواند شامل له‌شدن، شکستگی یا آمپوتاسیون (قطع عضو) باشد.
سایر تروماهای شدید و خفیف – مانند عمل جراحی، حمله‌ٔ قلبی، عفونت و حتی پیچ‌خوردگی قوزک پا – نیز می‌توانند منجر به ایجاد سندروم درد منطقه‌ای پیچیده شوند.
هنوز به‌خوبی مشخص نشده است که چرا این تروماها موجب ایجاد سندروم درد منطقه‌ای پیچیده می‌شوند. البته همهٔ کسانی که دچار این تروماها می‌شوند، لزوماً دچار سندروم مذکور نمی‌گردند؛ شاید علت ایجاد این سندروم، ناکارآمد بودن تعامل میان سیستم عصبی محیطی و مرکزی و پاسخ‌های التهابی نامناسب باشد.
عوارض ثانویه
درصورتی‌که تشخیص و معالجهٔ سندروم درد منطقه‌ای پیچیده، زودهنگام صورت نگیرد، ممکن است، علائم و نشانه‌هایی شدیدتر بروز کنند و درنتیجه میزان ناتوانی شما بیشتر شود؛ از این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحلیل رفتن (آتروفی) عضلات. اگر بر اثر درد یا خشکی مفصلی، حرکت دادن بازو یا پا برایتان دشوار باشد یا از حرکت دادن آن‌ها خودداری کنید، ممکن است پوست، استخوان‌ها و عضلات‌تان ضعیف شوند و شروع به تحلیل رفتن نمایند.
- سفتی (انقباض) عضلات. همچنین ممکن است دچار سفتی (انقباض) عضلات شوید. این سفتی ممکن است به‌حدی برسد که دست، پا یا انگشتان آن‌ها در یک وضعیت ثابت منقبض‌شده باقی بمانند.
پیشگیری
اقدامات زیر ممکن است سبب کاهش احتمال ابتلا به سندروم درد منطقه‌ای پیچیده شوند:
- مصرف ویتامین سی پس از شکستگی مچ دست. مطالعات نشان داده‌اند افرادی که پس از شکستگی مچ دست، هر روز حداقل یک دوز 500 میلی‌گرمی از ویتامین سی مصرف می‌کنند، درمقایسه با آن‌ها که مصرف نمی‌کنند، در معرض خطر کمتری برای ابتلا به سندروم درد منطقه‌ای پیچیده‌اند.
- ازسرگیری زودهنگام تحرک پس از سکتهٔ مغزی. طبق بعضی از پژوهش‌ها، کسانی که مدت کوتاهی پس از سکتهٔ مغزی، از بستر خارج می‌شوند و حرکت خود را از سر می‌گیرند، احتمال ابتلای خود به سندروم درد منطقه‌ای پیچیده را کمتر می‌کنند.
تشخیص
تشخیص سندروم درد منطقه‌ای پیچیده براساس معاینه‌ٔ فیزیکی و گرفتن شرح حال صورت می‌گیرد. هیچ تست واحدی وجود ندارد که بتوان با آن به‌طور قطعی سندروم مذکور را تشخیص داد؛ اما تست‌های زیر می‌توانند در تشخیص این سندروم به پزشک کمک کنند:
- اسکن استخوان. با این روش ممکن است تغییرات استخوانی را تشخیص داد. در اسکن استخوان، ماده‌ای رادیواکتیو را به یکی از وریدهایتان تزریق می‌کنند تا استخوان‌هایتان را توسط دوربینی مخصوص مشاهده کنند.
- تست‌های مربوط به سیستم عصبی سمپاتیک. این تست‌ها به جست‌وجوی اختلالات موجود در سیستم عصبی سمپاتیک می‌پردازند. برای نمونه، به‌کمک روش ترموگرافی (thermography)، دمای پوست و جریان خون اندام‌های آسیب‌دیده و سالم بررسی می‌شود.
بعضی از تست‌ها می‌توانند مقدار عرق روی اندام‌ها را اندازه‌گیری کنند. تفاوت مقدار عرق در دو اندام میتواند حاکی از سندروم درد منطقه‌ای پیچیده باشد.
- رادیوگرافی. در مراحل بعدی بیماری استخوان‌ها دچار فقدان مواد معدنی می‌شوند؛ این فقدان ممکن است در تصاویر رادیوگرافی قابل مشاهده باشد.
- تصویرسازی تشدید مغناطیسی (MRI). تصاویر ام‌آرآی ممکن است تعدادی از تغییرات بافتی را نشان دهند.
درمان
شواهدی وجود دارد که درمان زودهنگام – در ماه‌های اول پس از بروز علائم – ممکن است به رفع علائم سندروم درد منطقه‌ای پیچیده کمک کند. معمولاً لازم است بسته به وضعیت خودتان، ترکیبی از روش‌های درمانی را بر رویتان انجام دهند. این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
دارو
پزشکان از داروهای مختلفی برای معالجهٔ سندروم درد منطقه‌ای پیچیده استفاده می‌کنند.
- مسکن‌ها. مسکن‌های بدون نسخه – مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم – ممکن است سبب تسکین درد و التهاب خفیف شوند.
درصورتی‌که مسکن‌های بدون نسخه مؤثر واقع نشدند، پزشک ممکن است مسکن‌های قوی‌تری – از قبیل مسکن‌های اپیوئیدی – برایتان تجویز کند. اگر این داروها را در دوز مناسب مصرف کنید، ممکن است سبب کاهش درد شما شوند.
- داروهای ضدافسردگی و ضدتشنج. گاهی اوقات، به‌منظور تسکین دردهای ناشی از آسیب‌دیدگی اعصاب (دردهای نوروپاتیک)، برایتان داروهای ضدافسردگی – مانند آمی‌تریپتیلین – و ضدتشنج – مانند گاباپنتین – تجویز می‌کنند.
- کورتیکواستروئیدها. مصرف داروهای استروئیدی – مانند پردنیزون – ممکن است سبب کاهش التهاب و افزایش دامنه‌ٔ حرکتی اندام آسیب‌دیده شود.
- داروهای ضد پوکی استخوان. پزشک ممکن است داروهایی از قبیل آلندرونیت و کلسی‌تونین را برایتان تجویز کند تا فرآیند پوکی استخوان‌تان را متوقف کند یا از وقوع آن پیشگیری نماید.
- داروهای بلوک‌کننده‌ٔ اعصاب سمپاتیک. تزریق ماده‌ٔ بی‌حسی به‌منظور بلوک کردن رشته‌های انتقال‌دهنده‌ٔ درد در اعصاب آسیب‌دیده، ممکن است سبب کاهش درد در بعضی از افراد شود.
- کتامین داخل وریدی. بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که تزریق داخل‌وریدی دوزهای پایین کتامین (یک بی‌حس‌کننده‌ٔ قوی) ممکن است درد را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد؛ البته استفاده از این ماده تنها سبب کاهش درد می‌شود و هیچ بهبودی‌ای در عملکرد حاصل نمی‌کند.
تراپی
- گرمادرمانی. قرار گرفتن پوست در معرض گرما ممکن است سبب کاهش تورم شود و ناراحتی ناحیه‌ای از پوست را که دمایش کاهش پیدا کرده، کمتر کند.
- ضددردهای موضعی. درمان‌های موضعی زیادی وجود دارند که می‌توانند ازدیاد حساسیت را کاهش دهند؛ مانند کرم کپسایسین، کرم لیدوکائین یا پچ‌های ضددرد (این مواد را می‌توان بدون نسخه تهیه کرد).
- فیزیوتراپی. تمرین دادن آرام و اصولی اندام‌های آسیب‌دیده ممکن است منجر به کاهش درد و افزایش قدرت و دامنه‌ٔ حرکتی شود. هرچقدر سندروم زودتر تشخیص داده شود، میزان تأثیرگذاری این تمرین‌ها هم بیشتر می‌شود.
- آینه‌درمانی. در این روش، از یک آینه یا جعبه آینه استفاده می‌شود تا مغز را فریب دهند؛ بدین صورت که فرد درمقابل لبهٔ یک آینه می‌نشیند و اندام سالمش را حرکت می‌دهد؛ از آنجا که تصویر حرکت اندام سالم در آینه می‌افتد، با نگاه کردن به آینه، مغز گمان می‌کند که اندام آسیب‌دیده در حال حرکت است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این نوع از درمان، ممکن است سبب تقویت عملکرد و کاهش درد افراد مبتلا به سندروم درد منطقه‌ای پیچیده شود.
- تحریک الکتریکی عصبی از راه پوست (TENS). گاهی می‌توان دردهای مزمن را با دادن ایمپالس‌های الکتریکی به انتهای اعصاب کاهش داد.
- بیوفیبدبک. در بعضی موارد، آموختن تکنیک‌های بیوفیدبک ممکن است مفید واقع شود. در بیوفیدبک، شما یاد می‌گیرید که آگاهی خود را از بدن‌تان افزایش دهید و درنتیجه بدن خود را ریلکس کنید و درد را کاهش دهید.
- تحریک نخاع. پزشک الکترودهایی ریز را در طول نخاع وارد می‌کند؛ اعمال جریانی الکتریکی به نخاع، منجر به کاهش درد می‌شود.
- پمپ‌های داخل‌نخاعی. در این روش، داروهای مسکن را به درون مایع نخاعی انتقال می‌دهند.
گاهی اوقات بر اثر محرک‌هایی مثل قرارگیری در معرض سرما یا استرس‌های شدید عاطفی، سندروم درد منطقه‌ای پیچیده عود می‌کند. ممکن است بتوان عود سندروم را با دوزهای پایین داروهای ضدافسردگی یا سایر داروها معالجه کرد.
پزشکانی که به شما کمک می کنند
راضیه رحیمی
ممنونم، برنامه خوبی بود، مشکلی نبود. خدا خیرتان دهد
محمدرضا عربی
برنامه ویزيت آنلاین عالی بود، ممنونم
رقیه افشاری
بسیاری عالی بود، وقت ویزیت ساعت 8 بود، دکتر اخیاری ساعت 8:05 آنلاین شدند. تصمیم دارم برای مادرم هم از متخصص گوارش نوبت ویزیت آنلاین بگیرم.
حدیقه همت‌خانی
مشکلی نبود، مجددا پس از آزمایش دوباره از دکتر صفاری وفت می‌گیرم.
عباس عباس زاده
در طول سه روز گذشته که به صورت بستری در مجموعه بیمارستان محب و بخش CCU بستری بودم با دیدن نوع برخورد و اکرام بیماران تحت تاثیر واقع شدم. همیشه در ذهنم آرزوی این را داشتم در ایران خودمان اکرام ارباب رجوع و خاصه بیماران به نحو احسنت انجام پذیرد. ولی این آرزو را تا به امروز در هیچ مجموعه دیگری مثل این بیمارستان تجربه نکرده بودم.
قطعا راه دشواری تا رسیدن به اهداف عالیه شما و دیگر مدیران پیش رو دارید، اما یقینا این مجموعه پتانسیل بهتر شدن و الگو قرارگرفتن را دارد. به عنوان یک مراجعه کننده اولا : ممنون و سپاس، دوما : در این راه پیش رو و پرتلاش باشید، و سوما : نقاط قوت مدیریت خود را حفظ و نقاط ضعف را شناسائی فرمائید. پرسنل این بخش با تمام بیماران، چه پیر و جوان، با محبت و انگیزه خدمت برخورد داشتند.
آمادگی دارم به نوبه خود از تک تک این عزیزان تقدیر نمایم : سرکار خانم های پرستاران یوسفی . خردمند و …، بهیاران شهروز محمودی و …، خدمه زحمتکش و …. همه عزیزان. پزشکان محترم و حاذق که بنده از خانم دکتر ثابتی تکریم و خضوع دارم.
مهدی امین الرعایا
اینجانب مهدی امین الرعایا که در تاریخ 26/6/97 توسط استاد گرانقدر جناب آقای دکتر مرزبان و تیم فرهیخته و دانشمند همراه ایشان تحت عمل CABG قرار گرفته ام، بدینوسیله مراتب تشکر، قدردانی و امتنان خود را از زحمات بی شائبه و نیز فرشتگان مهربان و توانمندی که به عنوان پرستار در آن بیمارستان معظم مشغول ارائه خدمت خصوصا در بخش های ICU-OH1 و بخش آفتاب هستند، اعلام میدارم و آرزومند موفقیت های روز افزون شما در ادامه خدمت های بیشتر به جامعه دردمندان هستم.
البتع لازم به ذکر است مدیریت مهمانداری و همکاری کلیه پرسنل آن بیمارستان در حد قابل تقدیر میباشد.
