مشاهده‌ی خون در ادرار می‌تواند هشداردهنده باشد. اگرچه در اغلب موارد علت این امر بی‌خطر است ولی وجود خون در ادرار (هماچوری) می‌تواند حاکی از یک اختلال جدی باشد.
اگر خون موجود در ادرار قابل مشاهده باشد، به این وضعیت، هماچوری آشکار (gross hematuria) می‌گویند. ولی به وضعیتی که در آن، خون موجود در ادرار فقط در زیر میکروسکوپ قابل رؤیت باشد، هماچوری میکروسکوپی گفته می‌شود. در هر دو وضعیت یافتن علت خونریزی حائز اهمیت است.
درمان هماچوری به علت ایجاد آن بستگی دارد.
علایم
در هماچوری آشکار به دلیل حضور گویچه‌های سرخ، رنگ ادرار به صورتی، قرمز یا قهوه‌ای (کولا) تغییر می‌کند. حضور اندک گویچه‌های سرخ هم برای قرمز شدن رنگ ادرار کفایت می‌کند. اگرچه خود خونریزی معمولاً دردناک نیست ولی عبور لخته‌های خونی از طریق ادرار می‌تواند دردناک باشد.
ادرار خونی معمولاً بدون نشانه‌ها و علایم دیگر اتفاق میفتد.
زمان مراجعه به پزشک
هر گاه متوجه وجود خون در ادرار خود شدید، به دیدن پزشک بروید.
مصرف بعضی داروها مثل laxative Ex-lax و همچنین بعضی مواد غذایی مانند چغندر، روبارب و خانواده‌ی بری (berries) می‌تواند سبب قرمز شدن رنگ ادرار شود. اگر تغییر رنگ ادرار ناشی از مصرف داروها، مواد غذایی و ورزش کردن باشد، ممکن است پس از چند روز برطرف شود.
ظاهر ادرار خونی با حالت عادی متفاوت است ولی شما شاید نتوانید به خوبی تفاوت‌های آن دو را بیان کنید. بهترین کار آن است که هر گاه ادراری قرمز رنگ مشاهده کردید، خود را به پزشک نشان دهید.
علل
در هماچوری، کلیه‌های شما – یا بخش‌هایی دیگر از مجرای ادراری – به سلول‌های خونی اجازه می‌دهند که وارد ادرار شوند. مشکلات متعددی می‌تواند سبب ورود این سلول‌ها به ادرار شوند؛ از جمله:
- عفونت‌های مجرای ادراری. این عفونت‌ها هنگامی رخ می‌دهند که باکتری‌ها از طریق میزراه وراد بدن شوند و در مثانه تکثیر پیدا کنند. علایم آن عبارتند از: تعجیل در ادرار کردن به محض احساس دفع، ادرار دردناک، سوزش ادرار و زننده بودن بوی آن
در بعضی افراد، مخصوصاً بزرگسالان، ممکن است تنها نشانه‌ی بیماری، وجود خون میکروسکوپی در ادرار باشد.
- عفونت‌های کلیوی (پیلونفریت). این عفونت‌ها هنگامی رخ می‌دهند که باکتری‌ها از طریق جریان خون یا میزنای‌ها وارد کلیه شوند. نشانه‌ها و علایم این عفونت اغلب مشابه عفونت‌های مثانه می‌باشند؛ البته در عفونت‌های کلیوی احتمال تب و درد در ناحیه‌ی پهلو بیشتر است.
- سنگ مثانه یا کلیه. سنگ‌های مثانه و کلیه نیز می‌توانند سبب هماچوری آشکار یا میکروسکوپی شوند.
- بزرگ شدن پروستات. نشانه‌ها و علایم بزرگ‌شدگی پروستات (هایپرپلازی پروستاتی خوش‌خیم یا BPH) شامل: دشوار بودن دفع ادرار، تعجیل در ادرار کردن به محض احساس دفع و وجود آشکار یا میکروسکوپی خون در ادرار می‌شود. عفونت پروستات (پروستاتیت) هم ممکن است چنین علایمی داشته‌باشد.
- بیماری کلیوی. خونریزی ادراری میکروسکوپی از علایم شایع گلومرونفریت – التهاب سیستم فیلتراسیون کلیوی – میباشد. گلومرونفریت ممکن است جزئی از یک بیماری سیستمیک – مثل دیابت – باشد یا اینکه خودش به تنهایی رخ بدهد. عفونت‌های ویروسی یا استرپتوکوکی، بیماری‌های عروق خونی (واسکولیت) و مشکلات سیستم ایمنی مانند نفروپاتی IgA – که بر مویرگ‌های کوچک فیلترکننده‌ی خون در کلیه (گلومرول‌ها) تاثیر می‌گذارد – می‌توانند سبب بروز گلومرونفریت شوند.
- سرطان. خونریزی ادراری آشکار ممکن است نشانه‌ای از سرطان پیشرفته‌ی کلیه، مثانه یا پروستات باشد. متاسفانه شاید شما در مراحل اولیه‌ی این سرطان‌ها که قابلیت درمان بالاتری دارند، علامتی نداشته باشید و متوجه آن‌ها نشوید.
- اختلالات وراثتی. کم‌خونی داسی‌شکل – نوعی نقص وراثتی در هموگلوبین گویچه‌های سرخ – سبب هماچوری آشکار و میکروسکوپی می‌شود. سندرم آلپورت که بر غشاهای فیلترکننده‌ی گلومرول‌های کلیه اثر می‌گذارد نیز سبب بروز این هماچوری‌ها می‌گردد.
- آسیب کلیوی. ضربه خوردن و آسیب دیدن کلیه‌ها در تصادفات و ورزش‌های پربرخورد می‌تواند سبب وجود خون آشکار در ادرار شود.
- داروها. داروی ضد سرطان سیکلوفسفامید و پنی‌سیلین می‌توانند موجب خونریزی ادراری شوند. گاهی اوقات مصرف مواد ضد انعقاد خون، مثل آسپرین و مواد رقیق‌کننده‌ی خون، مثل هپارین یا داشتن مشکلی که موجب خونریزی مثانه شود، سبب وجود آشکار خون در ادرار می‌گردد.
- ورزش سنگین. در موارد نادر، ورزش سنگین سبب هماچوری آشکار می‌شود؛ دلیل این امر مشخص نیست. اگرچه هر کسی که ورزش سنگین انجام دهد ممکن است دچار چنین عارضه‌ای شود، اما دونده‌ها بیشتر به آن دچار می‌گردند. اگر پس از ورزش، در ادرار خود خون مشاهده کردید، فرض را بر آن نگذارید که علت آن ورزش کردن بوده و حتماً به پزشک مراجعه کنید.
علت بروز هماچوری غالباً ناشناخته باقی می‌ماند.
ریسک‌فاکتورها
تقریباً همه‌ی افراد – از جمله: کودکان و نوجوانان – ممکن است در ادرار خود گویچه‌های سرخ داشته‌باشند. فاکتورهایی که خطر ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- سن. بسیاری از مردان بالای 50 سال به دلیل بزرگ شدن غده‌ی پروستات گهگاهی دچار هماچوری می‌شوند.
- اخیراً دچار عفونت شدن. التهاب کلیوی پس از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی (post-infectious glomerulonephritis) یکی از علل اصلی وجود آشکار خون در ادرار کودکان میباشد.
- سابقه‌ی فامیلی. اگر در فامیل‌تان سابقه‌ی بیماری یا سنگ‌های کلیوی داشته‌باشید، احتمالاً بیشتر مستعد خونریزی ادراری هستید.
- مصرف داروهایی خاص. آسپرین، مسکن‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی و آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل پنی‌سیلین به افزایش خطر خونریزی ادراری مشهورند.
- ورزش سنگین. دوندگان مسیرهای طولانی به ویژه مستعد ابتلا به خونریزی ادراری ناشی از ورزش می‌باشند؛ در واقع گاهی این وضعیت را هماچوری دوندگان می‌نامند ولی هر کس که ورزش سنگین انجام دهد ممکن است به آن گرفتار شود.
تشخیص
آزمایش‌ها و معاینات زیر در یافتن علت وجود خون در ادرار نقشی کلیدی دارند:
- معاینه‌ی فیزیکی، که شامل شرح سوابق پزشکی شما می‌شود.
- آزمایش‌های ادرار. حتی اگر وجود خون در ادرار از طریق آزمایش (urinalysis) مشخص شده‌باشد، احتمالاً برای اینکه معلوم شود که آیا باز هم ادرارتان حاوی خون است یا خیر، مجدداً نیازمند انجام آزمایش باشید. به کمک آزمایش ادرار همچنین می‌توان عفونت مجرای ادراری و وجود مواد معدنی‌ای که سبب ایجاد سنگ کلیه می‌شوند را تشخیص داد.
- عکس‌برداری. به منظور یافتن علت هماچوری اغلب به عکس‌برداری نیاز است. پزشک شما احتمالاً یک CT اسکن، MRI یا سونوگرافی برایتان تجویز می‌کند.
- سیستوسکوپی. پزشک یک لوله‌ی باریک را که حاوی دوربین کوچکی است، وارد مثانه‌تان می‌کند تا مثانه و میزراه شما را به منظور یافتن نشانه‌های بیماری بررسی کند.
گاهی علت خونریزی ادراری را نمی‌توان فهمید. در این حالت پزشک‌تان ممکن است یک سری آزمایش‌ها را برایتان تجویز نماید که باید آن‌ها را هر چند وقت یکبار بصورت منظم انجام دهید، علی‌الخصوص اگر شما دارای ریسک‌فاکتورهایی برای سرطان مثانه باشید؛ مثل: استعمال دخانیات، فرارگیری در معرض سموم محیطی یا داشتن سابقه‌ی پرتودرمانی.
درمان
بسته به عامل ایجاد کننده‌ی هماچوری، درمان ممکن است شامل این موارد باشد: مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای پاکسازی عفونت مجرای ادراری، مصرف داروهایی برای کوچک کردن پروستات بزرگ‌شده یا انجام شاک ویو تراپی (shock wave therapy) به منظور شکستن سنگ‌های مثانه یا کلیه. در یعضی موارد نیازی به درمان وجود ندارد.
حتماً پس از درمان با پزشک خود برنامه‌هایی برای مراجعات مجدد تنظیم کنید تا مطمئن شوید که دیگر خونی در ادرارتان باقی نمانده‌است.
پزشکانی که به شما کمک می کنند
راضیه رحیمی
ممنونم، برنامه خوبی بود، مشکلی نبود. خدا خیرتان دهد
محمدرضا عربی
برنامه ویزيت آنلاین عالی بود، ممنونم
رقیه افشاری
بسیاری عالی بود، وقت ویزیت ساعت 8 بود، دکتر اخیاری ساعت 8:05 آنلاین شدند. تصمیم دارم برای مادرم هم از متخصص گوارش نوبت ویزیت آنلاین بگیرم.
حدیقه همت‌خانی
مشکلی نبود، مجددا پس از آزمایش دوباره از دکتر صفاری وفت می‌گیرم.
عباس عباس زاده
در طول سه روز گذشته که به صورت بستری در مجموعه بیمارستان محب و بخش CCU بستری بودم با دیدن نوع برخورد و اکرام بیماران تحت تاثیر واقع شدم. همیشه در ذهنم آرزوی این را داشتم در ایران خودمان اکرام ارباب رجوع و خاصه بیماران به نحو احسنت انجام پذیرد. ولی این آرزو را تا به امروز در هیچ مجموعه دیگری مثل این بیمارستان تجربه نکرده بودم.
قطعا راه دشواری تا رسیدن به اهداف عالیه شما و دیگر مدیران پیش رو دارید، اما یقینا این مجموعه پتانسیل بهتر شدن و الگو قرارگرفتن را دارد. به عنوان یک مراجعه کننده اولا : ممنون و سپاس، دوما : در این راه پیش رو و پرتلاش باشید، و سوما : نقاط قوت مدیریت خود را حفظ و نقاط ضعف را شناسائی فرمائید. پرسنل این بخش با تمام بیماران، چه پیر و جوان، با محبت و انگیزه خدمت برخورد داشتند.
آمادگی دارم به نوبه خود از تک تک این عزیزان تقدیر نمایم : سرکار خانم های پرستاران یوسفی . خردمند و …، بهیاران شهروز محمودی و …، خدمه زحمتکش و …. همه عزیزان. پزشکان محترم و حاذق که بنده از خانم دکتر ثابتی تکریم و خضوع دارم.
مهدی امین الرعایا
اینجانب مهدی امین الرعایا که در تاریخ 26/6/97 توسط استاد گرانقدر جناب آقای دکتر مرزبان و تیم فرهیخته و دانشمند همراه ایشان تحت عمل CABG قرار گرفته ام، بدینوسیله مراتب تشکر، قدردانی و امتنان خود را از زحمات بی شائبه و نیز فرشتگان مهربان و توانمندی که به عنوان پرستار در آن بیمارستان معظم مشغول ارائه خدمت خصوصا در بخش های ICU-OH1 و بخش آفتاب هستند، اعلام میدارم و آرزومند موفقیت های روز افزون شما در ادامه خدمت های بیشتر به جامعه دردمندان هستم.
البتع لازم به ذکر است مدیریت مهمانداری و همکاری کلیه پرسنل آن بیمارستان در حد قابل تقدیر میباشد.
