تنگی کانال نخاع
در تنگی کانال نخاعی، فضای درون ستون مهره‌ها کاهش می‌یابد. این کاهش فضا به اعصابی که از درون مهره‌ها عبور می‌کنند، فشار وارد می‌کند. تنگی کانال نخاع اغلب در گردن و پایین کمر رخ دهد.
ممکن است برخی از مبتلایان به تنگی کانال نخاع نشانه‌ای نداشته باشند. برخی دیگر ممکن است دچار درد، گزگز، کرختی و ضعف عضله شوند. با گذشت زمان احتمال بدتر شدن نشانه‌ها وجود دارد.
تنگی کانال نخاع اغلب به علت فرسودگی و خوردگی در ارتباط با استئوآرتریت در ستون فقرات رخ می‌دهد. در موارد شدید تنگی کانال نخاع، پزشک ممکن است جهت ایجاد فضای بیشتر برای نخاع یا اعصاب، جراحی را پیشنهاد کند.
انواع تنگی کانال نخاع
تنگی کانال نخاع بر اساس محل تنگی در ستون فقرات دسته‌بندی می‌شود. فرد ممکن است به بیش از یک نوع تنگی مبتلا شود. دو نوع اصلی تنگی کانال نخاع در ذیل آورده شده‌اند:
- تنگی کانال نخاع در گردن. در این بیماری، تنگی در بخشی از ستون فقرات که در گردن است رخ می‌دهد.
- تنگی کانال نخاع در کمر. در این بیماری، تنگی در بخشی از ستون فقرات که در پایین کمر قرار دارد، رخ می‌دهد. این نوع تنگی شایع‌ترین شکل تنگی کانال نخاعی است.
نشانه‌ها
در بسیاری از بیماران، ممکن است شواهد تنگی کانال نخاع در ام‌آرآی یا سی‌تی اسکن مشاهده شود ولی فرد نشانه‌ای نداشته باشد. نشانه‌ها اغلب به‌تدریج آغاز می‌گردند و با گذشت زمان بدتر می‌شوند. بسته به محل تنگی و اعصابی که درگیر می‌شوند، نشانه‌ها متفاوت است.
در گردن:
- کرختی یا گزگز در دست، بازو، پایین مچ پا یا پا
- ضعف در بازو، دست، یا پایین مچ پا
- مشکل در راه رفتن و حفظ تعادل
- درد گردن
- در موارد شدید، اختلال عملکرد مثانه یا روده رخ می‌دهد (فوریت و بی‌اختیاری ادراری)
در پایین کمر:
- کرختی یا گزگز در پا یا پایین مچ پا
- ضعف در پا یا پایین مچ پا
- با ایستادن طولانی‌مدت یا راه رفتن، گرفتگی یا درد در یک یا هر دو پا رخ می‌دهد. این درد با خم شدن به جلو یا نشستن، بهبود می‌یابد
- کمردرد
زمان مراجعه به پزشک
اگر دچار هرکدام از نشانه‌های گفته‌شده هستید، به پزشک مراجعه کنید.
علل
ستون فقرات از گردن تا پایین کمر کشیده شده است. استخوان‌های ستون فقرات کانال نخاعی را تشکیل می‌دهند که از نخاع محافظت می‌کند. برخی از افراد با کانال نخاعی کوچکی متولد می‌شوند. اما بیشتر موارد تنگی کانال نخاع زمانی رخ می‌دهد که چیزی از فضای باز درون ستون فقرات بکاهد. از جمله علل تنگی کانال نخاع موارد زیراند:
- رشد بیش از حد استخوان. استئوآرتریت ستون فقرات سبب فرسودگی استخوان‌ها و ایجاد خارهای استخوانی می‌شود. این خارها ممکن است به درون کانال نخاعی رشد کنند. بیماری پاژه -یک بیماری استخوانی که معمولاً افراد بالغ را درگیر می‌کند- نیز ممکن است سبب رشد بیش از حد استخوان در ستون فقرات شود.
- فتق دیسک. بالشتک‌های نرمی که در بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارند و به عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کنند، معمولاً با افزایش سن خشک می‌شوند. ممکن است مقداری از مواد نرم داخل دیسک از طریق شکستگی‌های پوستهٔ خارجی، خارج شوند و نخاع یا اعصاب را تحت فشار قرار دهند.
- ضخیم شدن رباط‌ها. ممکن است طناب‌های محکمی که به نگه داشتن استخوان‌های ستون فقرات در کنار یکدیگر کمک می‌کنند، با گذشت زمان سفت و ضخیم شوند. رباط‌های ضخیم‌شده ممکن است به داخل کانال نخاعی برآمده شوند.
- تومورها. ممکن است در داخل نخاع، پرده‌های پوشانندهٔ نخاع یا در فضای بین نخاع و مهره‌ها، توده‌های غیرطبیعی تشکیل شوند. این توده‌ها شایع نیستند و در تصویربرداری از ستون فقرات به روش ام‌آرآی یا سی‌تی اسکن، شناسایی می‌شوند.
- آسیب‌های ستون فقرات. تصادف با ماشین یا آسیب‌های ضربه‌ای دیگر نیز ممکن است سبب دررفتگی یا شکستگی تعداد یک یا بیشتر از مهره‌ها شوند. جابه‌جا شدن استخوان در پی شکستگی ستون فقرات، ممکن است به محتویات کانال نخاعی صدمه وارد کند.
تورم بافت‌های اطراف که بلافاصله پس از جراحی کمر رخ می‌دهد نیز، ممکن است نخاع یا اعصاب را تحت فشار قرار دهد.
عوامل خطر
بیشتر مبتلایان به تنگی کانال نخاع، سن بالای ۵۰ سال دارند. با وجود آنکه در افراد جوان‌تر ممکن است تغییرات تخریب‌کننده سبب تنگی کانال نخاع شود، باید علل دیگر را نیز در نظر گرفت؛ از جمله آسیب ضربه‌ای، بدشکلی ستون فقرات از زمان تولد مانند اسکولیوز و بیماری ژنتیکی که بر رشد استخوان‌ها و عضلات در کل بدن تأثیر بگذارد.
با تصویربرداری از ستون فقرات، افتراق این علل از یکدیگر امکان‌پذیر است.
عوارض
به‌ندرت، درصورتی که تنگی کانال نخاع درمان نشود، ممکن است دچار پیشرفت شود و عوارض دائمی ذیل را ایجاد کند:
- کرختی
- ضعف
- مشکل در حفظ تعادل
- بی‌اختیاری
- فلجی
تشخیص
جهت تشخیص کانال نخاعی، پزشک احتمالاً از شما دربارهٔ علائم و نشانه‌ها سؤال می‌کند، درمورد سابقهٔ بالینی می‌پرسد و یک معاینهٔ بالینی انجام می‌دهد. وی ممکن است جهت تشخیص دقیق علت علائم و نشانه‌های شما، انجام چندین روش تصویربرداری را درخواست کند.
روش‌های تصویربرداری
این روش‌ها شامل موارد ذیل می‌شوند:
- رادیوگرافی‌ها. گرافی کمر تغییرات استخوانی- مانند خارهای استخوانی- که فضای درون کانال نخاع را تنگ می‌کنند، نشان می‌دهد. در هر گرافی بدن در معرض مقدار کمی اشعه قرار می‌گیرد.
- تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (MRI). دستگاه ام‌آرآی با استفاده از یک آهنربای قوی و امواج رادیویی از ستون فقرات شما تصاویر مقطعی تهیه می‌کند. با این روش می‌شود آسیب دیسک‌ها و رباط‌ها و همچنین وجود تومور را مشاهده کرد. مهم‌تر از همه، این روش محل درگیری اعصاب در نخاع را نیز نشان می‌دهد.
- سی‌تی یا سی‌تی میلوگرام. اگر قادر به انجام ام‌آرآی نباشید، پزشک انجام توموگرافی کامپیوتری (CT) را توصیه می‌کند. در این روش از جهات مختلف تعداد زیادی گرافی از بدن گرفته می‌شود و تصاویر مقطعی و پرجزئیاتی از بدن به دست می‌آید. در سی‌تی میلوگرام، یک مادهٔ حاجب تزریق شده و سپس سی‌تی اسکن انجام می‌شود. مادهٔ حاجب حدود نخاع و اعصاب را مشخص می‌کند و فتق دیسک، خارهای استخوانی و تومورها را نیز نشان می‌دهد.
درمان
جراحی تنگی کانال نخاع
درمان تنگی نخاع به محل تنگی و شدت علائم و نشانه‌ها بستگی دارد. با توجه به شرایط خود، با پزشک دربارهٔ بهترین گزینهٔ درمانی صحبت کنید. اگر نشانه‌ها خفیف باشند یا اگر نشانه‌ای نداشته باشید، پزشک احتمالاً در مراجعات منظم، بیماری شما را پیگیری می‌کند. وی ممکن است انجام اقدامات مراقبت از خود را توصیه کند. شما می‌توانید این اقدامات را در خانه انجام دهید. اگر این اقدامات کمک‌کننده نبودند، پزشک ممکن است درمان دارویی یا فیزیک‌درمانی را توصیه کند. در صورت مؤثر نبودن روش‌های درمانی دیگر، جراحی نیز ممکن است از گزینه‌های درمانی باشد.
درمان دارویی
پزشک ممکن است داروهای ذیل را تجویز کند:
- مسکن‌ها. ممکن است به‌طور موقت از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و استامینوفن جهت تسکین درد تنگی کانال نخاعی استفاده شود. البته معمولاً مصرف کوتاه‌مدت این داروها توصیه می‌شود، زیرا شواهد کمی از سودمندی مصرف طولانی‌مدت این داروها در دسترس است.
- ضدافسردگی‌ها. مصرف دوز شبانهٔ ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای مانند آمی‌تریپتیلین ممکن است در تسکین درد مزمن مؤثر باشد.
- مخدرها. داروهایی که حاوی داروهای کدئینی – مانند اکسی‌کدون و هیدروکدون – هستند، ممکن است به‌طور کوتاه‌مدت در تسکین درد مفید باشند. همچنین ممکن است از مخدرها به‌صورت محتاطانه در درمان بلندمدت نیز استفاده شود. اما استفاده از این داروها ممکن است عوارض جانبی جدی مانند اعتیاد داشته باشد.
فیزیک‌درمانی
مبتلایان به تنگی کانال نخاع اغلب در تلاش برای کاهش درد، از فعالیت‌های خود می‌کاهند، اما این کار ممکن است سبب ضعف عضلات و در نتیجه بیشتر شدن درد گردد. متخصص فیزیک‌درمانی به شما تمرین‌هایی آموزش می‌دهد تا:
- استقامت و قدرت خود را افزایش دهید.
- انعطاف‌پذیری و ثبات ستون فقرات را حفظ کنید.
- تعادل خود را بهبود دهید.
آمپول‌های استروئیدی
ممکن است ریشه‌های اعصاب در محل‌های تحت فشار، دچار درد و تورم شوند. تزریق داروهای استروئیدی (کورتیکواستروئید) به فضای تحت فشار، تنگی را برطرف نمی‌کند، اما التهاب را کاهش می‌دهد و تا حدی درد را تسکین می‌بخشد.
آمپول‌های استروئیدی در همهٔ مبتلایان مؤثر نیستند و تزریق مکرر استروئید ممکن است استخوان‌ها و بافت‌های هم‌بند در نزدیکی محل تزریق را ضعیف کند؛ بنابراین این آمپول‌ها تنها چند بار در سال تزریق می‌شوند.
کاهش فشار
در این روش، با استفاده از ابزارهای سوزن‌شکل، بخشی از رباط ضخیم‌شده در پشت ستون فقرات برداشته می‌شود تا فضای کانال نخاع افزایش یابد و فشار از روی ریشهٔ عصب برداشته شود. روش کاهش فشار، تنها در بیمارانی که در پایین کمر دچار تنگی کانال نخاع و ضخیم‌شدگی رباط شده‌اند، مؤثر است.
این روش، کاهش فشار لومبار (پایین کمر) با هدایت تصویری از طریق پوست (PILD) نام دارد.
برای انجام PILD نیازی به بیهوشی عمومی نیست، بنابراین این روش ممکن است برای بیمارانی که به علت بیماری‌های دیگر خطر جراحی در آن‌ها بالا است، گزینهٔ درمانی مناسبی باشد.
جراحی
اگر درمان‌های دیگر مؤثر واقع نشده باشند یا اگر نشانه‌ها سبب ناتوانی شده باشند، درمان جراحی در نظر گرفته می‌شود. هدف جراحی آزادسازی نخاع یا ریشه‌های عصب به وسیلهٔ ایجاد فضای بیشتر در کانال نخاعی است. جراحی کاهش فشار در ناحیهٔ دچار تنگی، قطعی‌ترین روش برای برطرف ساختن نشانه‌های تنگی کانال نخاع است.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که در صورتی که جراحی ستون فقرات توسط جراحان بسیار باتجربه انجام شود، عوارض احتمالی کاهش می‌یابند. حتماً دربارهٔ تجربهٔ جراح خود از جراحی تنگی کانال نخاع پرس‌وجو کنید و در این مورد درنگ نکنید. اگر در مورد تجربهٔ جراح خود مطمئن نیستید، نظر پزشک دیگری را نیز بپرسید.
از جمله روش‌های جراحی که برای درمان تنگی کانال نخاع به کار می‌روند شامل موارد زیر می‌شوند:
- لامینکتومی. دراین روش بخش پشتی (لامینا) مهرهٔ درگیر، برداشته می‌شود. گاهی اوقات به جراحی لامینکتومی جراحی کاهش فشار گفته می‌شود، زیرا این جراحی با ایجاد فضای بیشتر، از فشار وارد بر اعصاب می‌کاهد. در برخی موارد جهت حفظ قدرت ستون فقرات، باید مهره را با استفاده از ابزارهای فلزی و پیوند استخوان، به مهره‌های کناری متصل نمود (الحاق ستون فقرات).
- لامینوتومی. در این روش تنها بخشی از بخش پشتی مهره (لامینا) برداشته می‌شود. معمولاً بزرگی سوراخ ایجادشده تنها به اندازه‌ای است که فشار از روی یک نقطهٔ خاص برداشته شود.
- لامینوپلاستی. این جراحی تنها بر روی مهره‌های گردنی انجام می‌شود. در این روش با ایجاد یک لولا بر لامینا، فضای درون کانال نخاع افزایش می‌یابد. با استفاده از ابراز فلزی بر روی شکاف ایجادشده در بخش بازشدهٔ ستون فقرات، پل زده می‌شود.
- جراحی کم‌تهاجمی. در این روش، استخوان یا لامینا به نحوی برداشته می‌شوند که بافت‌های سالم اطراف، کمترین آسیب را ببینند. این روش نیاز به الحاق ستون فقرات را کاهش می‌دهد.
با وجود آنکه الحاق ستون فقرات روش خوبی برای پایدار کردن ستون فقرات و کاهش درد است، این روش عوارض جانبی پس از جراحی مانند درد، التهاب و ایجاد بیماری را در بخش‌هایی از ستون فقرات که در نزدیکی محل جراحی قرار دارند نیز دارد. روش کم‌تهاجمی افرون بر کاهش نیاز به الحاق ستون فقرات، زمان نقاهت کمتری نیز دارد.
در بیشتر موارد این روش با ایجاد فضای بیشتر، به کاهش نشانه‌های تنگی کانال نخاعی کمک می‌کند. اما در برخی افراد، پس از جراحی نشانه‌ها بهبود نمی‌یابند یا حتی بدتر می‌شوند. عوارض دیگر جراحی شامل عفونت، پارگی غشای پوشانندهٔ نخاع، تشکیل لختهٔ خون در سیاهرگ‌های پا و بدتر شدن وضعیت عصب‌ها است.
درمان‌های احتمالی آینده
کارآزمایی‌های بالینی در حال آزمودن استفاده از سلول‌های بنیادی برای بیماری‌های تخریبی ستون فقرات‌اند. این روش گاهی اوقات در پزشکی «بازسازی» نامیده می‌شود. کارآزمایی‌های پزشکی ژنتیک نیز در حال انجام‌اند که ممکن است به روش‌های جدید ژن‌درمانی برای تنگی کانال نخاعی منجر شوند.
شیوهٔ زندگی و درمان‌های خانگی
شما باید جهت تحت نظر قرار گرفتن وضعیت و پیگیری بیماری به‌طور منظم به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است استفاده از چند درمان خانگی را توصیه کند، برای نمونه:
- استفاده از مسکن‌ها. مصرف مسکن‌های بدون نیاز به نسخهٔ پزشک به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند.
- استفاده از پک‌های گرمایشی و سرمایشی. استفاده از پک‌های سرمایشی یا گرمایشی برخی از نشانه‌های تنگی کانال نخاع در گردن را تسکین می‌دهد.
- حفظ وزن مناسب. سعی کنید وزن مناسبی داشته باشید. اگر دچار اضافه وزن یا چاقی هستید، پزشک ممکن است کاهش وزن را توصیه کند. از دست دادن وزن اضافه با کاهش فشار واردشده به کمر- به‌ویژه بخش پایین کمر- درد را کاهش می‌دهد.
- ورزش. ورزش‌های کششی، خمشی و قدرتی، در افزایش فضا در کانال نخاع مؤثراند. دربارهٔ ورزش‌های بی‌خطری که می‌توان در خانه انجام داد، با پزشک متخصص فیزیک‌درمانی خود صحبت کنید.
- استفاده از عصا یا واکر. این ابزارهای کمکی افزون بر ایجاد پایداری، به شما اجازه می‌دهند که در هنگام راه رفتن به جلو خم شوید و در نتیجه سبب کاهش درد می‌گردند.
پزشکانی که به شما کمک می کنند
راضیه رحیمی
ممنونم، برنامه خوبی بود، مشکلی نبود. خدا خیرتان دهد
محمدرضا عربی
برنامه ویزيت آنلاین عالی بود، ممنونم
رقیه افشاری
بسیاری عالی بود، وقت ویزیت ساعت 8 بود، دکتر اخیاری ساعت 8:05 آنلاین شدند. تصمیم دارم برای مادرم هم از متخصص گوارش نوبت ویزیت آنلاین بگیرم.
حدیقه همت‌خانی
مشکلی نبود، مجددا پس از آزمایش دوباره از دکتر صفاری وفت می‌گیرم.
عباس عباس زاده
در طول سه روز گذشته که به صورت بستری در مجموعه بیمارستان محب و بخش CCU بستری بودم با دیدن نوع برخورد و اکرام بیماران تحت تاثیر واقع شدم. همیشه در ذهنم آرزوی این را داشتم در ایران خودمان اکرام ارباب رجوع و خاصه بیماران به نحو احسنت انجام پذیرد. ولی این آرزو را تا به امروز در هیچ مجموعه دیگری مثل این بیمارستان تجربه نکرده بودم.
قطعا راه دشواری تا رسیدن به اهداف عالیه شما و دیگر مدیران پیش رو دارید، اما یقینا این مجموعه پتانسیل بهتر شدن و الگو قرارگرفتن را دارد. به عنوان یک مراجعه کننده اولا : ممنون و سپاس، دوما : در این راه پیش رو و پرتلاش باشید، و سوما : نقاط قوت مدیریت خود را حفظ و نقاط ضعف را شناسائی فرمائید. پرسنل این بخش با تمام بیماران، چه پیر و جوان، با محبت و انگیزه خدمت برخورد داشتند.
آمادگی دارم به نوبه خود از تک تک این عزیزان تقدیر نمایم : سرکار خانم های پرستاران یوسفی . خردمند و …، بهیاران شهروز محمودی و …، خدمه زحمتکش و …. همه عزیزان. پزشکان محترم و حاذق که بنده از خانم دکتر ثابتی تکریم و خضوع دارم.
مهدی امین الرعایا
اینجانب مهدی امین الرعایا که در تاریخ 26/6/97 توسط استاد گرانقدر جناب آقای دکتر مرزبان و تیم فرهیخته و دانشمند همراه ایشان تحت عمل CABG قرار گرفته ام، بدینوسیله مراتب تشکر، قدردانی و امتنان خود را از زحمات بی شائبه و نیز فرشتگان مهربان و توانمندی که به عنوان پرستار در آن بیمارستان معظم مشغول ارائه خدمت خصوصا در بخش های ICU-OH1 و بخش آفتاب هستند، اعلام میدارم و آرزومند موفقیت های روز افزون شما در ادامه خدمت های بیشتر به جامعه دردمندان هستم.
البتع لازم به ذکر است مدیریت مهمانداری و همکاری کلیه پرسنل آن بیمارستان در حد قابل تقدیر میباشد.
