سنگ‌های کلیه

سنگ کلیه (نفرولیتیازیس یا لیتیاز کلیوی) رسوب‌های سخت ایجاد شده توسط مواد معدنی و نمک‌ها است که در کلیه‌ٔ شما ایجاد می‌شود. درمان سنگ کلیه بسته به نوع سنگ و علت آن متغیر است. بیشتر سنگ‌های کلیه نیازمند درمان تهاجمی نیستند.

سنگ کلیه علت‌های متعددی دارد و می‌تواند هر بخشی از مجرای ادراری شما – از کلیه‌ها تا مثانه – را درگیر کند. غالباً سنگ‌ها وقتی تشکیل می‌شوند که ادرار غلیظ می‌شود و به مواد معدنی این امکان را می‌دهد که بلور تشکیل دهند و به هم بچسبند.

چرا سنگ‌های کلیه تشکیل می‌شوند؟

در  برنامه زنده اینستا کلینیک این سوال مطرح شد که ” چرا سنگ‌های کلیه تشکیل می‌شوند؟ ”

پاسخ آقای دکتر محمد‌جواد سلیمانی به این سوال را ببینید:

” ببینید، اولا من یک خلاصه‌ای خدمتتان بگویم که سنگ‌های کلیه و سنگ‌های سیستم ادراری جزء بیماری‌های شایع هستند، و درصد قابل توجهی از آدم‌ها، تا حتی 20 درصد هم در بعضی از آمار‌ها ذکر می‌شود که ممکن است در طول عمر خود با این بیماری مواجه شوند. ان بیماری از دوران شیر‌خواری وجود دارد و تا هر سن، تا بالاترین سن هم ممکن است با این بیماری مواجه باشیم.

اینکه چرا سنگ درست می‌شود، علل خیلی مختلفی دارد. اصلاً کلاً بیماری سنگ‌های سیستم ادراری، یک بیماری با فاکتور‌های متعدد است. همین، خود باعث می‌شود بررسی این بیماری نیز طبیعتاً مقداری سخت‌تر می‌شود.

یک سری فاکتور‌ها از درون انسان است که دخالت دارد، یکی مسئله سن است. اصولاً در حدود 20 تا 25 سالگی، شروع این بیماری است که شیوع آن بیشتر می‌شود. پیک آن در دهه پنجم است. از نظر جنس، معمولا در جنس مذکر بیشتر است، حدود 2 تا 3 برابر بیشتر گرفتار این قضیه می‌شوند.

یک سری فاکتور‌های ژنتیک مشخص است. بعضی از بیمارانی که سنگ می‌گیرند، به دلایل ژنتیک مشخص است، مثلا کسانی ‌که کلیه پلی‌کیستیک دارند. این‌ها بیشتر دچار سنگ می‌شوند، یا کسانی‌که بیماری متابولیک سیستین یورینا دارند، یعنی دفع بیشتر از نرمال سیستین دارند، این‌ها طبیعتاً بیشتر دچار این گرفتاری می‌شوند.

کلاً سنگ یک بیماری فامیلیار است، یعنی شما اگر یک شخصی دچار بیماری سنگ سیستم ادراری می‌شود، از او سوال کنید، می‌بینید در خانواده، در فامیل نزدیک و درجه یک خود، می‌تواند وجود داشته باشد.

اما یک سری فاکتور‌های دیگر هستند که از بیرون دخالت دارند، مثل آب و هوا، مثل میزان مایعاتی که نوشیده می‌شود، که هر چه کمتر باشد، بروز سنگ‌سازی بیشتر می‌شود. رژیم‌های غذائی پرنمک، پرپروتئین از عوامل سنگ‌سازی هستند. شغل‌هایی که استرس دارند، در یک دهه گذشته، به‌خصوص ثابت شده است که این‌ها دچار در واقع سنگ بیشتری می‌شوند.

اینکه چرا سنگ درست می‌شود، ببینید به تعریف ساده، ما باید یک فاکتوری مثلاً مثل کلسیم در ادرار به غلظت کافی برسد، و بعد اشباع شود. بعد به غلظت فوق اشباع که برسد، این‌جا است که کریستال‌ها تشکیل می‌شوند، و این کریستال‌ها زمانی ‌که به هم برخورد می‌کنند، هستهٔ اولیه سنگ را تشکیل می‌دهند. زمانی ‌که هستهٔ اولیه سنگ تشکیل شد در داخل کلیه، این به هیچ عنوان از بین نمی‌رود و می‌ماند تا زمانی ‌که تدریجاً رشد می‌کند. یک زمانی سنگ می‌تواند حرکت نماید. یک زمانی سنگ ممکن است به اندازه‌ای بزرگ شود که در سیستم ادراری انسداد ایجاد نماید و به یک فرمی خود را به تدریج نشان می‌دهد.

در واقع، ما باید هر عاملی که، یعنی هر نوع عاملی که ایجاد سنگ می‌کند، حالا اسید‌اوریکی باشد، کلسیمی باشد، کلسیم اگزالات باشد، کلسیم فسفات باشد، باید املاح به آن حد از اشباع برسد در سیستم ادراری، و این منجر به تشکیل سنگ می‌شود.

و یک نکته جالب این است که ما در بدنمان به طور طبیعی فاکتور‌هایی وجود دارند که مانع سنگ‌سازی می‌شوند. یعنی کلیه‌ها به طور طبیعی پروتئین‌های خاصی ترشح می‌کنند که این‌ها مانع از این می‌شوند که این کریستال‌ها به هم تماس پیدا کنند و هستهٔ اولیه را تشکیل دهند. اگر این‌ها هم غیرطبیعی عمل نمایند، یا ترشح کافی نشوند، باز بروز سنگ‌سازی بیشتر می‌شود، که به خصوص شاید در سه دههٔ اخیر خیلی بر روی این فاکتور‌ها بحث می‌شود، و تحقیقات و پژوهش‌های زیادی هم در حال انجام است، که ما چه کنیم اگر واقعاً این فاکتور‌ها غیرطبیعی است، یا در واقع کم ترشح می‌شود. کاری کنیم که ترشح آن در حد نرمال شود، که بشود از بروز سنگ‌های کلیه و سیستم ادراری پیشگیری کرد. “