اگر شما و همسرتان در بچه‌دار شدن مشکل دارید، تنها نیستید. در ایران تخمین زده شده‌است که بین 10 تا 14 درصد از زوج‌ها نابارورند. ناباروری برای بیشتر زوج‌ها اینگونه تعریف می‌شود: ناتوانی در باردارشدن علی رغم داشتن روابط جنسی مکرر و محافظت‌نشده برای حداقل یک سال.
ناباروری ممکن است ناشی از مشکل شما یا شریک جنسی‌تان یا ترکیبی از عوامل باشد. خوشبختانه راه‌های درمان ناباروری زیادی برای افزایش شانس بارداری وجود دارند.
علایم
علامت اصلی ناباروری، ناتوانی در باردارشدن است؛ ممکن است علامت واضح دیگری وجود نداشته‌باشد. گاهی اوقات، زنان نابارور ممکن است فاقد دوران قاعدگی یا دارای دوره‌های قاعدگی نامنظم باشند. در بعضی موارد، مردان نابارور ممکن است نشانه‌هایی از مشکلات هورمونی داشته‌باشند؛ مثلاً: تغییر در رشد موی سر یا عملکرد جنسی.
بیشتر زوج‌ها سرانجام با درمان یا بدون درمان، موفق به بارداری میشوند.
علت‌های ناباروری
به منظور باردار شدن، تمام مراحل تخمک‌گذاری و لقاح باید به درستی انجام شوند. گاهی اوقات مشکلی که سبب ناباروری زوجین می‌شود، مادرزادی است؛ گاهی هم این مشکل در سایر مراحل زندگی گریبان آن‌ها را می‌گیرد.
علل ناباروری می‌تواند در یک یا هر دو نفر از زوجین وجود داشته‌باشد. بطور کلی:
- تقریباً در یک‌سوم موارد مرد مشکل دارد.
- تقریباً در یک‌سوم موارد زن مشکل دارد.
- در سایر موارد هم یا هر دوی آن‌ها مشکل دارند یا علت ناباروری نامشخص است.
علل ناباروری مردان
این علل ممکن است شامل موارد زیر شوند:
- اختلال در تولید یا عملکرد اسپرم‌ها، در نتیجه‌ی عدم نزول بیضه‌ها، نقص‌های ژنتیکی، بیماری‌هایی همچون: دیابت یا عفونت‌های کلامیدیا، سوزاک، اوریون یا HIV(عامل ایدز). اتساع وریدهای بیضه (واریکوسل) هم می‌تواند بر کیفیت اسپرم‌ها تأثیر بگذارد.
- مشکلات مربوط به خروج اسپرم‌ها، در نتیجه‌ی مشکلات جنسی(مثل: زودانزالی)، بعضی از بیماری‌های ژنتیکی (مثل: فیبروز کیستیک)، مشکلات ساختاری (مثل: انسداد بیضه‌ها) یا آسیب‌دیدگی اندام تناسلی.
- قرارگیری بیش‌ازحد در معرض بعضی از عوامل محیطی، از قبیل: آفت‌کش‌ها یا سایر مواد شیمیایی و تشعشعات. مصرف سیگار، الکل، ماریجوانا، استروئیدهای آنابولیک و داروهایی که برای درمان عفونت‌های باکتریایی بکار می‌روند و همچنین بالا بودن فشار خون و افسردگی، می‌تواند باروری را تحت تأثیر قرار دهد.
- آسیب‌های ناشی از سرطان و معالجه‌ی آن، که شامل: تشعشعات یا شیمی‌درمانی می‌باشند. معالجه‌ی سرطان می‌تواند به تولید اسپرم لطمه بزند؛ گاهی این لطمه شدید است.
علل ناباروری زنان
علل ناباروری زنان ممکن است شامل موارد زیر شود:
- اختلالات تخمگ‌گذاری، که بر رهاسازی تخمک‌ها از تخمدان تأثیر می‌گذارد. این اختلالات شامل اختلالات هورمونی (مثل: سندرم تخمدان پلی‌کیستیک) میشوند. هایپرپرولاکتینمی (وضعیتی که در آن میزان پرولاکتین بدن افزایش می‌یابد) هم ممکن است در تخمک‌گذاری تداخل ایجاد کند.
- ناهنجاری‌های رحم یا دهانه‌ی رحم، که شامل ناهنجاری‌های دهانه‌ی رحم، پولیپ‌های رحم یا شکل رحم میشوند. تومورهای غیرسرطانی (خوش‌خیم) دیواره‌ی رحم (فیبروئیدهای رحمی) ممکن است با مسدود کردن لوله‌های رحمی (فالوپ) یا ممانعت از لانه‌گزینی سلول تخم در رحم، باعث ناباروری شوند.
- آسیب‌دیدگی یا انسداد لوله‌ی رحمی (فالوپ)، که اغلب ناشی از التهاب لوله‌ی رحمی (سالپنژیت) می‌باشد. این التهاب می‌تواند بر اثر بیماری التهابی لگن رخ دهد؛ خود این بیماری هم در نتیجه‌ی عفونت‌های منتقله از راه جنسی (STI)، آندومتریوز یا چسبندگی‌ها ایجاد می‌شود.
- آندومتریوز، زمانی رخ می‌دهد که بافت آندومتر در خارج از رحم رشد کند؛ این امر ممکن است عملکرد تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های رحمی را تحت تأثیر قرار دهد.
- یائسگی زودرس، زمانی رخ می‌دهد که قبل از 40 سالگی عملکرد تخمدان‌ها متوقف شده و قاعدگی دیگر اتفاق نیفتد. اگرچه علت یائسگی زودرس اغلب نامشخص است ولی عوامل معینی از قبیل: اختلالات سیستم ایمنی، بعضی از اختلالات ژنتیکی و پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی، با آن ارتباط دارند.
- چسبندگی لگنی، نوارهایی از بافت اسکار که باعث به هم چسبیدن اندام‌ها به یکدیگر میشوند، می‌توانند پس از عفونت لگن، التهاب آپاندیس، آندومتریوز یا جراحی شکم و لگن، تشکیل شوند.
- سرطان و معالجه‌ی آن، بعضی از سرطان‌ها – مخصوصاً سرطان‌های دستگاه تناسلی – غالباً باعث ناباروری زنان میشوند. پرتودرمانی و شیمی‌درمانی هم باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
برای آشنایی کامل این مقاله را مطالعه کنید : بیماری ناباروری: علائم، علل، تشخیص و درمان
درمان
درمان ناباروری به عوامل زیر بستگی دارد:
- علت ایجاد ناباروری
- مدت‌زمانی که دچار ناباوری شده‌اید
- سن شما و همسرتان
- ترجیحات و اولویت‌های شخصی
بعضی از علل ناباروری قابل درمان نیستند.
در مواردی که بارداری‌های غیرارادی اتفاق نمی‌افتند، زوجین غالباً می‌توانند از طریق روش‌های کمک‌باروری بچه‌دار شوند. درمان ناباروری ممکن است شامل تعهدات قابل توجه مالی، فیزیکی، روانی و زمانی شود.
درمان مردان
درمان مشکلات جنسی کلی یا نبود اسپرم‌های سالم در مردان ممکن است شامل موارد شود:
- تغییر سبک زندگی. با بهبود سبک زندگی و در پیش گرفتن رفتارهایی خاص از قبیل: کاستن از مصرف بعضی از داروها ، کاهش یا حذف مواد مضر، بهبود کیفیت و زمان‌بندی روابط جنسی، ورزش منظم و بهینه‌سازی عواملی که در غیر اینصورت ممکن است سبب ناباروری شوند، می‌توانید احتمال باردارشدن همسرتان را افزایش دهید.
- داروها. داروهایی خاصی ممکن است تعداد اسپرم‌ها و احتمال دستیابی به یک بارداری موفق را افزایش دهند. این داروها می‌توانند عملکردهای بیضه – از جمله: کیفیت و کمیت اسپرم – را تقویت کنند.
- عمل جراحی. در بعضی شرایط، عمل جراحی ممکن است بتواند انسداد مسیر حرکت اسپرم را برطرف کرده و توانایی باروری را به فرد بازگرداند. در سایر موارد، با ترمیم واریکوسل توسط عمل جراحی ممکن است احتمال باردارشدن همسرتان را افزایش دهید.
- استخراج اسپرم. زمانی که فرد در انزال مشکل دارد یا اسپرمی در مایع انزالی یافت نمی‌شود، از این تکنیک برای بدست آوردن اسپرم استفاده می‌شود. این تکنیک همچنین در روش‌های کمک‌باروری (در زمانی که کمیت یا کیفیت اسپرم‌ها پایین است) بکار می‌رود.
درمان زنان
بعضی از زنان برای افزایش باروری تنها به یک یا دو روش درمانی نیاز دارند؛ ولی بعضی دیگر، به چند نوع روش درمانی نیاز دارند تا بتوانند باردار شوند.
- تحریک تخمک‌گذاری با داروهای باروری. درمان اصلی در زنانی که ناباروری آن‌ها ناشی از مشکلات تخمدانی است، مصرف داروهای باروری می‌باشد. این داروها باعث تخمک‌گذاری میشوند یا آن را تنظیم می‌کنند. با پزشک خود راجع به انواع داروهای باروری (و مزایا و معایب آن‌ها) صحبت کنید.
- تلقیح داخل‌رحمی (IUI). در فرآیند IUI، اسپرم‌های سالم را در نزدیکی زمان تخمک‌گذاری (رهاسازی یک تخمک یا بیشتر از تخمدان)، مستقیماً داخل رحم قرار می‌دهند. بسته به علل ناباروری، زمان‌بندی IUI می‌تواند با چرخه‌ی طبیعی شما یا داروهای باروری هماهنگ شود.
- عمل جراحی برای بازگردانی باروری. مشکلات رحمی از قبیل: پولیپ‌های آندومتری، سپتوم رحمی، بافت اسکار داخل‌رحمی و بعضی از فیبروئیدها را می‌توان با جراحی هیستروسکوپی معالجه کرد. برای درمان آندومتریوز، چسبندگی لگنی و فیبروئیدهای بزرگ‌تر ممکن است نیاز به لاپاراسکوپی یا انجام جراحی‌های شکمی با برش بزرگ باشد.
فناوری کمک‌باروری
فناوری کمک‌باروری (ART) شامل هر نوع اقدام درمانی برای ناباروری میشوند که در آن از تخمک‌ها و اسپرم‌ها استفاده می‌شود. این فناوری انواع مختلفی دارد.
لقاح آزمایشگاهی (IVF) رایج‌ترین روش کمک‌باروری می‌باشد. این تکنیک شامل تحریک و بدست آوردن تعدادی تخمک، بارور کردن آن‌ها با اسپرم (لقاح) در یک ظرف آزمایشگاهی و قرار دادن جنین‌ها در رحم، به فاصله‌ی چند روز پس از عمل لقاح است.
گاهی اوقات در چرخه‌ی IVF از روش‌های دیگری هم استفاده می‌شود. مثلاً:
- تزریق داخل‌سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI). یک اسپرم سالم را مستقیماً به یک تخمک بالغ تزریق می‌کنند. ICSI هنگامی استفاده می‌شود که کمیت یا کیفیت اسپرم‌ها پایین باشد یا اینکه اقداماتی که در IVFهای قبلی به منظور باروری تخمک صورت گرفته، ناموفق بوده باشند.
- کمک به از پوسته در آمدن (hatching). این تکنیک با گشودن پوشش خارجی جنین، به لانه‌گزینی آن در دیواره‌ی رحم کمک می‌کند.
- تخمک یا جنین اهدایی. در بیشتر روش‌های کمک‌باروری، از تخمک و اسپرم خود زوجین استفاده می‌شود. البته اگر اسپرم‌ها یا تخمک‌ها مشکلات متعددی داشته باشند. می‌توانید از تخمک‌ها یا جنین فرد اهداکننده – غریبه یا آشنا – استفاده کنید.
- رحم اجاره‌ای. زنانی که رحم‌شان کارایی ندارد یا آن‌ها که بارداری خطراتی جدی برایشان ایجاد می‌کند، می‌توانند از روش رحم اجاره‌ای استفاده کنند. در این روش، جنین یک زوج در رحم یک زن دیگر قرار داده می‌شود.
خوب بود مطالب …..یکی ازعلتهایی ک باعث میشد من باردار نشم ضعیف بودن تخمکهام و منظم نبودن سیکل ماهیانم بود ک دکتر میگفت هورمون پروژستترون تو بدنت کمه تحت دمان با آمپول پروژسترون و دانازول و یه سری داروهای دیگر قرار گرفتم بی تاثیر نبود ولی زمانی واقعا راضی شدم که در کنار داروهام از پودر ژل رویال استفاده کردم هم باعث شد سیکل ماهیانه منظم بشه هم تخمکم تقویت شد به طور کلی به بارداریم خیلی خوب کمک کرد
سلام، خوشحالیم که براتون مفید بوده، بله علت‌های مختلفی می‌تونه در این امر دخیل باشه
سلام خسته نباشید….
خواستم بدونم کسی ک دیگه عادت ماهانه نمیشه
راهی هست ک بتونه باردار بشه؟؟؟ممنون میشم راهنمایی کنید??
باسلام. هنگامی که عادت ماهانه قطع می‌شود، تخمک‌گذاری در بدن زنان قطع می‌شود و احتمال بارداری وجود ندارد، اما برای معاینات بیشتر و آزمایش‌های تشخیصی حتما با متخصص زنان مشورت کنید.